SİYAH BEYAZ VE MAVİ: BEŞİKTAŞ
BLACK WHITE AND BLUE BEŞİKTAŞ
Aradığınız her şeyi Beşiktaş’ta bulabilirsiniz: Tarihin göğüs kabartan izlerini, gençlerin gece gündüz tükenmeyen enerjisini, üniversitelerin kattığı entelektüel nefesi, siyah beyazlı taraftarların dinamizmini ve çarşının göz alıcı çeşitliliğini.
BLACK WHITE AND BLUE: BEŞIKTAŞ
You can find everything you are looking for in Beşiktaş: the traces of history that swell your chest with pride, the ceaseless energy of the youth, the intellectual breath offered to the borough by the universities, the dynamism of the football fans, and the eyeful diversity of the marketplace.
Aradığınız her şeyi Beşiktaş’ta bulabilirsiniz: Tarihin göğüs kabartan izlerini, gençlerin gece gündüz tükenmeyen enerjisini, üniversitelerin kattığı entelektüel nefesi, siyah beyazlı taraftarların dinamizmini ve çarşının göz alıcı çeşitliliğini. Bu kadarla yetinmez Beşiktaş, hepsinin yanında bir de Boğaz’ın masmavi güzelliğini ikram eder. You can find everything you are looking for in Beşiktaş: the traces of history that swell your chest with pride, the ceaseless energy of the youth, the intellectual breath offered to the borough by the universities, the dynamism of the football fans, and the eyeful diversity of the marketplace. On top of that, Beşiktaş also treats you to the blue sceneries of the Bosphorus.
HALENUR ÇALIŞAN GÜRBÜZ ALP KAYA
Rivayet odur ki, dergâhını İstanbul’un sevimli sahil köyü Beşiktaş’ın dik yamaçlarına kurmuş olan devrinin muteber dervişi Yahya Efendi, sabahları dergâhından çıkar, denize açılan kaptanları selamlarmış. Seferlerinin bereketli geçmesi için dua ettikten sonra da seslenirmiş: “Eyyam ola!” “Uğurlar ola!” manasındaki bu dilek denizcilerin diline yerleşmiş, yıllar içinde evrilip çevrilerek “Heyamola!” ünlemesine dönüşmüş.
Boğaziçi’nin tarihten, yeşilden, çarşıdan ve her dem denizden müteşekkil semtini gezmeye Yahya Efendi Dergâhı’yla başlamam bundan. Kendi kendime “Eyyam ola!” diyerek uğurlar diliyor ve vakur kedilerle dolu yokuştan aşağı, Beşiktaş’a yürüyorum.
Yolun her iki tarafı kitapçılarla ve öğrencilerle dolu. Bir ucunda Galatasaray Üniversitesi, diğer ucunda Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, ortada Bahçeşehir Üniversitesi, tepede Yıldız Teknik Üniversitesi ile Beşiktaş, her şeyi bir yana müstakil bir şehir: Öğrenci şehri! Gelgelelim, aynı zamanda İstanbul’un en işlek bağlantı noktalarından biri olduğundan, Beşiktaş iskelesine akın akın insan boşalıyor vapurlardan. Üsküdar’dan gelen vapurlar “mavi patiskalara” beyaz imzalar bırakarak kıyıya yanaşıyor, İstanbullular Barbaros Meydanı’nı geçerek şehrin farklı yerlerine dağılıyor. Meydanda soluklanırken iyice anlıyorum: Beşiktaş deniz ilçesidir. Zira işte şuracıkta, Türk tarihinin en büyük kumandanlarından birinin, Barbaros Hayreddin Paşa’nın türbesi duruyor. “Hâzâ türbe-i fâtih-i
Cezâyir ve Tunus merhum gazi kapudan Hayreddin The hearsay goes that Yahya Efendi, the revered dervish of his time who had set up his dervish lodge on the sheer slopes of an endearing coastal village, Beşiktaş, Istanbul, every morning, would exit the lodge to greet the captains of the ships that set sail. After praying to bless their journey, he would call out to them, “Eyyam ola!” (Good day!) This wish has in time come to be used by seamen and turned into “Heyamola!” (Heave-ho!).
That’s why I start my exploration of the borough on the Bosporus, composed of history, green, a market, and always the sea, from the dervish lodge of Yahya Efendi. I wish myself a good trip saying “Eyyam ola!” and I walk towards the neighborhood descending the ramp full of demure cats.
Both sides of the road are full of booksellers and students. On one side, Galatasaray University and on the other, Mimar Sinan
Fine Arts Academy, Technical University, and Beşiktaş on the top of the hill -even if we put all its other features aside, it is a sovereign city: a city of students! On the other hand, considering that this is also the busiest junction point of Istanbul, throngs of people disembark at the Beşiktaş jetty. As ships arriving from Üsküdar leave behind white traces on
“blue calico,” Istanbulites, passing through the Barbaros Square, head towards different locations within the city. Taking a breather in the square I truly grasp that Beşiktaş is a seaside neighborhood. Because right over there, stands the tomb of Hayredddin Barbarossa Pasha, one of the greatest naval commanders of Turkish history. In the shadow of his epitaph, which reads, “The body of the departed Captain Hayreddin Pasha, the conqueror of Algeria and Tunisia is enshrined here,” I recite surah al-Fatiha for him and pay utmost attention to the monument. How perfectly the lines penned by Yahya Kemal, “These sounds of cannon ball fire cometh whence? / Might be that Hayreddin Barbarossa returns from a campaign” sum this epitaph! Having talked so much about the sea, we certainly should enter the Naval Museum.
Paşa” yazan kitabesinin gölgesinde ruhuna bir Fatiha gönderdikten sonra, kendisi için dikilen anıta dikkat kesiliyorum: Yahya Kemal, “Deniz ufkunda bu top sesleri nereden geliyor? / Barbaros belki donanmayla seferden geliyor” diye yazmış; mısralar anıta ne kadar da yakışmış! Denizden bu kadar bahsedip de Deniz Müzesi’nin kapısından girmemek olur mu?
Denizcilik hafızamız
1897’de kurulmuş olsa da Beşiktaş meydanındaki yerine 1961’de taşınan Deniz Müzesi, gerçekten de çok büyük bir hazine. 15 bin metrekarelik alana yayılmış değerli koleksiyonlarını hayranlıkla seyrederken, böyle bir yerin önünden binlerce insanın geçip gitmesine rağmen içerinin tenhalığına hayıflanıyorum. Müzenin girişinde Çaka Bey, Umur Bey, Pîrî Reis, Seydi Ali Reis gibi Türk donanmasının kudretli isimlerinin büstleri karşılıyor gelenleri. İçeride kimler, neler yok ki! Göz alıcı güzellikte saltanat kayıkları, kadırgalar, piyade kayıkları, denizcilikte kullanılan aletler, amforalar, mobilyalar ve daha nice kıymetli yadigâr! “Atatürk’e Ait Eşyalar” müzenin en değerli koleksiyonlarından biri. Boğaziçi manzarasının duygulu mavisi ile maziye dair övüncün iç içe geçtiği bu müzeye -yeniden görüşmek kaydıyla bile olsa- veda etmek güç.
Çarşıya doğru
Beşiktaş iskelesinin tam karşısında, yaptırdığı külliye tamamlanmadan vefat eden Kaptanıderya Sinan Paşa’nın adını taşıyan mütevazı cami duruyor. Beşiktaş böyle işte, masalların canlandırıldığı üç boyutlu karton kitaplar gibi: Bir bakmışsınız Osmanlı donanmasının komutanlarına dair izler karşınızda, bir bakmışsınız
Our naval recollection
Even though it was set up in 1897 and was moved to its current location at Beşiktaş Square in 1961, the Naval Museum is truly a magnificent treasure. As I gaze in admiration at its valuable collection that is displayed across 15,000 square meters, I deplore the desertedness of such a place as thousands pass by in front of its doors. At the entrance of the museum, the busts of the mighty lords of the Turkish fleet like Çaka Bey, Umur Bey, Piri Reis, and Seydi Ali Reis greet those who come in. Who and what is not inside? Dazzling sultanate barges, galleys, imperial and infantry caïques, nautical instruments, amphorae, furniture, and so many other precious relics. One of the museum’s most valuable collections is the “Atatürk Memorabilia” section. Even if we’ll meet again, it’s hard to bid farewell to this museum where the emotional blue of the Bosphorus landscape melds with the nostalgia of the past that swells your chest with pride.
mimarbaşı Koca Sinan arzıendam ediyor; bir de bakmışsınız ki, masal bitmiş, mimarbaşının ismini taşıyan az ilerideki üniversiteden çıkan öğrenciler ellerinde kameraları ile bu yapıları görmeye, öğrenmeye geliyor! Masal gibi dedik ya, gökten o üç elma düşmeden Büyük Beşiktaş Çarşısı’na giriyorum.
Büyük Beşiktaş Çarşısı, İstanbul’un “pasaj” adı verilen toplu mağazalarla henüz tanıştığı yıllarda açılmış. İçeride kıyafet, çamaşır, bolca ayakkabı dükkânının yanında kitap, çizgi roman ve hatta spor malzemeleri de bulmak mümkün. Burası Beşiktaş’ın mimari anlamda merkez çarşısı. “Peki ya sesiyle, devinimiyle, cıvıltılı sokakları, heykelleri, tarihî lokantaları ile meşhur çarşısı neresi?” diyeceksiniz. Hadi gelin, biraz da açık havada gezelim. Şehit Asım Caddesi ile Mumcu Bakkal Sokağı’nın kesiştiği dört yol ağzındaki meşhur “kartal heykeli” Beşiktaş çarşısının kalbi. Burası aynı zamanda Beşiktaş taraftarlarının da buluşma yeri. Çarşıda restoran bulmak da mümkün kozmetik mağazası da; telefoncu bulmak da mümkün Sümerbank basması da… Köftecilerle üçüncü dalga kahveciler, yeni moda tatlılar yapan pastanelerle menemen ustası kahvaltıcılar omuz omuza. Altını çizmeli: Çelebioğlu Sokak’taki sıra sıra kahvaltı dükkânları artık Kahvaltıcılar Sokağı olarak tanınıyor ve her sabah, özellikle de hafta sonları şehrin dört bir yanından gelenlerle dolup taşıyor. Çarşı ruhunun önemli dinamiklerinden biri de Balık Pazarı. Tam karşısındaki büyük kitapçı ve çatısına konmuş tok
Towards the marketplace
Passing away before the social complex built in his name was complete, Chief Admiral Sinan Pasha’s humble mosque stands right across from the Beşiktaş jetty. Beşiktaş resembles a 3-D storybook, the kind that depicts fairy tales. Next thing you know, Ottoman fleet commanders stand before you, and then chief architect Sinan the Great puts in an appearance. And just as you think the fairy tale is coming to an end, the students of the university named after the architect come out of the campus to see these structures with cameras in their hands and to learn about them! We said like a fairy tale, so before apples fall from the sky (a reference to a fairy tale closing phrase used in Turkish), I head towards the Great Beşiktaş Market (Çarşı).
The Great Beşiktaş Market was opened when Istanbul was being introduced to the “pasaj” concept, a modern type of covered bazaar housing many small stores. Inside along with loads of apparel, underwear, and shoe stores there are ones selling books, comic books and even sports equipment. Architecturally, this is the central marketplace of Beşiktaş. Well then, you’ll ask, where is its famous marketplace brim with sound, action, chirpy streets, statues, and historical restaurants? Come, let’s go on an exploration outdoors.
The famous “eagle statue” located where Şehit Asım Street and Mumcu Bakkal Street intersect is the heart of the Beşiktaş marketplace. This place is also the meeting spot of the
BJK fans. It is possible to find restaurants, cosmetics stores, telecommunications stores, and even Sümerbank chintz in this marketplace. Shoulder to shoulder are meatball sellers with third-generation coffeehouses, patisseries that sell fashionable desserts and breakfasters that expertize in menemen (Turkish style scrambled eggs with chopped onions, tomatoes, and sliced green
martılarla buranın gerçek bir metropol pazarı olduğu kesin.
Martılar dikkatimi sokak hayvanlarına çekiyor, ne çok köpek var! Tarihî Karadeniz Dönercisi’nin önünde henüz o bildik kuyruk oluşmamış, vakit erken. Asım Usta’nın dükkânın önüne attığı masalarda oturan müşterilerin öğle yemeği ikram ettiği kimsesiz yavru köpeklere bazı mağazalar kapılarını bile açmış; bir sokak köpeği en fazla ne kadar mesut olabilirse o kadar mesut, uzanmışlar. Birkaçı da öylesine başıboş dolaşıyor… Seyre dalıyorum. Çarşının hanidir esnafı Ağrılı Simitçi Cavit “Bir şey yapmazlar.” diyor. “Biliyorum.” diyorum, muhabbete koyuluyoruz. “Balkan Lokantası’nı mutlaka yaz abla.” diyor, “Soyhan Turşucusu’nu sakın unutma!” “Olur” diyorum, “unutmam.”
Tam o sırada yanımızdan çarşının meczuplarından biri geçiyor homurdana homurdana; söylediklerini anlamıyorum. “Delidir ama çok zararsızdır abla.” diyor. “Onu da biliyorum.” diyorum. İstanbul’un kadim semtlerinde kim bilir hangi tecrübelerle akıl sağlığını yitirmiş, belki de öyle görünmeyi seçmiş kişilerden zarar gelmeyeceğini herkes biraz bilir.
Akaretler
Beşiktaş’ı Maçka’ya bağlayan Süleyman Seba Caddesi üzerinde yolun iki tarafına dizili ışıltılı sıra evleri görür görmez ne kadar köklü bir mimari geçmişe sahip olduklarını hissediyorum. Sultan Abdülaziz tarafından Dolmabahçe Sarayı’nın önde gelen ağalarının kalması için yaptırılan bu “lojmanlar” 2008 peppers). It should be underlined: the breakfast places lined side by side on Çelebioğlu Street, also referred to as Kahvaltıcılar (Breakfasters) Street, nowadays and each morning -and specifically on weekends- are swarmed by people coming from all corners of the city. The heart and soul of the Çarşı is the Fish Market. Judging by the huge bookstore right across from the market and the satiated seagulls perched on its roof, this is, no doubt, truly a metropolitan market.
The seagulls shift my attention towards the street animals -there are so many dogs around! The familiar queue is yet to form for the Historical Karadeniz Dönercisi (gyro) -it is still early. While the customers eating at the tables placed in front of his shop by Master Asım feed the stray pups with their lunch, some stores have also opened their doors to them; they are as complacent as a stray dog can be, lying stretched out. Some of them muck about, and I watch them. Cavit from Ağrı, a longtime market shop owner and simit (Turkish bagel) seller, says, “They won’t harm you.” “I know,” I say, and then we continue with our conversation. “Sister, do not forget to mention the Balkan Restaurant”, “And Soyhan picklers too!” “OK, I won’t,” I reply. Right at that instant, one of the market loonies passes us by mumbling to himself but I can’t make out what he’s saying. “He’s nuts but does no harm,” says one, and I say, “I know that too.” In the old neighborhoods of Istanbul, everybody knows that no harm comes from such people; who knows, however, how they’ d have ended up if locals had treated them differently.
Akaretler
Seeing the lit-up, low houses lined side by side on both sides of the road on the Süleyman Seba Street that connects Beşiktaş to Maçka, I feel their deep-rooted architectural past. These “lodgings” built for the prominent aghas of the
yılında restore edildikten sonra İstanbul’un çekim merkezlerinden biri oldu. Dünyaca meşhur markaların, kafelerin ve restoranların bulunduğu Akaretler Yokuşu’nu İstanbul’un diğer lüks caddelerinden farklı kılansa, az ötedeki Beşiktaş çarşısında sokak pilavcısının, köftecinin önündeki kalabalıklarla ışıltılı mağazaların önündeki kalabalıkların sırt sırta oluşu, yani İstanbul’un hakikati! Unutmadan, Akaretler Yokuşu’nu tırmanacaksanız soluklanmak için
Şairler Sofası Parkı’nda oturabilirsiniz. Sabah saatlerini seçin, etrafta pek kimse olmaz. Siz de Behçet Necatigil, Oktay Rifat, Özdemir Asaf, Orhan Veli, Cahit Sıtkı gibi şairlerin heykelleriyle rahat rahat sohbet eder, canınız çekerse en sevdiğiniz dizelerini de belki ezberden okursunuz.
Abidevi kapılar, kubbeler
Beşiktaş’ı dört başı mamur gezmek niyetindeyseniz Sultan Abdülmecid’in şehre armağanı Dolmabahçe Sarayı’nı göz ardı edemezsiniz. Taş işçiliğinin anıtsal eserlere dönüştüğü görkemli kapıları, 1856’da inşa edilen, ancak sanki dünya yaratılalı beri oradaymışçasına heybetli görünen bu mimari şaheserin azameti hakkında fikir veriyor. Yapısı itibarıyla Avrupa saraylarını anımsatsa da Osmanlı geleneğindeki “ev” modelini dev boyutlarda koruyan Dolmabahçe Sarayı, modern metropollerin kalabalık betonarme binalarında yaşamaya alışkın şehir insanı için estetik ve medeniyet gıdalı bir tarih panzehiri âdeta. Sarayın bahçesinden yürüyerek Dolmabahçe Camii’ne, gerçek adıyla söyleyecek olursak Bezmi Alem Valide Sultan Camii’ne giriyorum. Barok stildeki Osmanlı camilerinin seçkin örneklerinden olan bu ihtişamlı mabedin kubbesinin güzelliğini herhangi bir güzelleme ile anlatmak mümkün değil! O kubbenin altından zar zor ayrılıp başladığım yere, deniz kenarına döndüğümde şair Orhan Veli’nin dizeleri çınlıyor zihnimde: “Bakakalırım giden geminin ardından / Atamam kendimi denize dünya güzel.” Hakikaten güzelsin dünya.
Dolmabahçe Palace in the time of Sultan Abdulaziz have become an attraction point in Istanbul since the day they were restored in 2008. What makes the Akaretler ramp, which hosts world-renowned brands, cafés and restaurants, different from the other luxury streets of Istanbul is the fact that the crowds in the street that hosts pilaf and meatball sellers just further down the road at the Beşiktaş marketplace and those that stand before the glittering storefronts stand back to back
–one of Istanbul’s many realities! Before we forget, if you are to climb the Akaretler ramp you can take a seat at the Poets’ Table Park to take a breather. Opt for the hours of the morning as there won’t be a soul around. You can strike up a conversation to your heart’s content with the statues of poets such as Behçet Necatigil, Oktay Rifat, Özdemir Asaf, Orhan Veli, and Cahit Sıtkı and if you like, you can recite your favorite lines from their poems by heart.
Monumental gates and domes
If you want to see Beşiktaş all around, then you should not overlook the Dolmabahçe Palace presented to the city by Sultan Abdulmejid. Even its gates, where stonemasonry has given birth to monumental memorials, give clues to the grandiosity of this architectural masterpiece built in 1856 -which however seems to have been here ever since the world was created. Despite its structure’s resemblance to European palaces, it presents an example of the “house” model of Ottoman tradition in gigantesque size.
It is, in fact, a kind of historical antidote that presents aesthetic and civilizational nutrients to city slickers that are accustomed to living in reinforced concrete buildings in the forests of modern metropolises. I pass through the palace garden and head to the Dolmabahçe Mosque, a.k.a. Bezmi Alem Valide Sultan Mosque. One of the outstanding examples of Ottoman mosques in the Baroque style, this magnificent shrine’s dome is of a beauty that cannot be relayed in words! Departing from under that dome with difficulty, I head towards the place that I started off, to the seaside as lines of Orhan Veli rush into my mind: “I watch the ship departing / I can’t throw myself to the sea, life is beautiful.” World, you really are beautiful.