Ölçekler arası yolculuk

Hasan Çalışlar | Betonart’ın “detay” dosyasının editörlüğünü üstlendiğini haber vermek için Cem Sorguç aradığında önümde açık olan ve detay çizimleri ile dolu olan defterlerimden bir tanesinin beğendiğim iki sayfasını tarayarak ona yollayacağımı söyledim. Böylece işi kafamdan hızlıca atacak ve Cem’e karşı görevimi tamamlayacaktım. Ancak Cem Sorguç titiz, derinlemesine düşünen, sakin hareket eden biri olduğu için bu sefer ben de onun yapacağı gibi yaparak kendime biraz vakit vermeye karar verdim.

Defterimde hangi projenin hangi bölümüne ait olduğunu benim dışımda kimsenin bilemeyeceği bu çizimleri paylaşmanın, ne Betonart dergisine, ne de okuyuculara, grafik bir katkı dışında bir fayda sağlamayacağını düşündüğümden “detay”ın benim için ne anlama geldiğini ve mimarlık üretimimizde nasıl bir ağırlığa sahip olduğunu da dilim döndüğünce anlatmaya karar verdim.

Pek çok mimar gibi bizler de program, işlev şeması, kütle organizasyonu, kent ilişkileri, bağlam ile kurulan ilişkilerin hissettirilmesi gibi gündelik tasarım sorunları ile çalışmalarımıza başlıyoruz. Ancak her kitle eskizinde bile o kitleye ruhunu ve ifade kuvvetini verecek malzemenin ne olacağını tasarımın ilk aşamalarından konuşmaya başlıyoruz. Malzeme konuşulmaya başlandığı zaman, arkasından strüktür de geliyor. Çok zaman kaybettiren bir şey olduğunu bilmemize rağmen, üretilen her alternatifin nasıl bir ifadeye sahip olacağını malzeme, strüktür ve detayıyla birlikte düşünüp, hatta bunları eskiz olarak çizip kütle seçimlerimize sonra devam ediyoruz. Çatı malzemesi ve makas ilişkisi yüzünden bir gizli dere 50 cm’e çıkabilir diye o alternatifi eleyebiliyoruz. 1/1000’lerde yapılan çalışmalarda 1/1’leri düşünmeden ilerleyemiyoruz. Bu ölçekler arası yolculuk zevkli ve öğretici ancak bir o kadar da vakit kaybettirici. Sonradan çözemeyeceğimiz bir detay ya da öngörümüzden kalın çıkmış bir alın ile karşılaşma sürprizini bertaraf edebilmek için bu mesai bizim için önemli. Ancak inşaat ve yapı üretimi konusunda standartları düşük hatta hiç olmayan bir ülkede çalıştığımızdan, bina kalitesini ancak bu yöntemle bir noktada tutabiliyor ve şantiyeye yorum yapma şansı vermemeye çalışıyoruz. Belki bu dosya sayesinde yeni şeyler öğrenirim. O zamana kadar burada sizlerle birkaç sayfasını paylaştığım defterlerden daha çok doldurmaya devam edeceğim gibi gözüküyor.