Zaman çizgisi
Ayşegül Kıdık, Özlem Kevseroğlu | Betonart Mimarlık Yaz Okulu’ndaki “Timeline/Zaman Çizgisi” grubunun moderatörleri olarak öğrenen odaklı, yaparak öğrenmeyi hedefleyen bir modeli benimseyerek öğrencilerin tasarım yapmalarını, yaptıkları tasarım için malzeme ve yöntemler üzerinde çözümler üretmelerini ve buldukları çözümü uygulamalarını; sonuç üründen çok sürece odaklanmalarını kurguladık. Çalıştayın süreçlerini keşif, biliş, buluş, sunuş ve duruş olarak belirledik.
keşif ve biliş süreçleri
Tasarım için öncelikle, Kayseri’nin geçmişten günümüze yapısal morfolojisi, AGÜ Sümer Kampusü ve yapıları, çalışılacak olan alan -AGÜ Bostanı-, “morfogenetik” ve “beton” konularında keşfe çıkıldı. Öğrencilere, tasarıma başlamadan önce yönlendirmek istediğimiz anahtar kelimeler hakkında bilgiler verdik. Anahtar kelimelerimiz; -yer- Kayseri ve bostan başlıkları altında Kayseri’de topografya, bağ kültürü, tol yapıları, mağaralar, AGÜ Sümer Kampusü -tarihi, yapıları, malzemeleri, sistemleri-, bostanın tasarım süreçleri, mevcut durumu ve ihtiyaçları
oldu. Bilgilendirmeden sonra birlikte keşfedilenler üzerinde konuştuk ve değerlendirmeler yaptık. Tüm bu hızlı analiz, araştırma, bilgilendirme süreçlerinden sonra ortaya çıkan ve tasarıma yön verecek anahtar kelimeler belirlendi: yerele atıf: doku, geçiş, parçalanma; yere dokunma: işlev, bulunduğumuz yere hizmet etme, yer ile bir olma; betonu anlama: nereden nereye, nasıl davranır, kimdir; kayseri’de beton olmak: Kayseri’nin morfogenetiği.
Bu evreden sonra keşif ve biliş süreçleri tamamlanarak tasarım fikirleri ve eskiz çalışmaları safhasına geçildi.
buluş süreci
Keşif ve biliş sonrası, aktarılan değerlerin tasarıma yansıma süreci başladı. Beş farklı okuldan gelen beş öğrencimiz edindikleri anahtar kelimeler ile beş ayrı tasarım çalışmasına başladı. Bütün tasarımlar hep birlikte dinlenip değerlendirildikten sonra her birinin tasarımında önemli ve değerli olan kısımlar harmanlanarak tek bir tasarım sürecine geçildi. Öncelikle tasarımın senaryosu oluşturuldu.
Tasarım Senaryosu: 1. Betonun hikâyesi: Taş malzeme harcı olarak beton kullanımı, demirle buluşma ve yığma yapılarda taşıyıcı yapı elemanı olarak beton kullanımı, demirle kaynaşması ve betonarme taşıyıcı sistemde ana bileşen olarak betonun kullanımı, betonun güçlenmesi-pürüzsüzleşmesi, betonun taşıyıcı olmanın yanısıra estetik olarak varlığını ortaya koyması, betonun akışkan amorf formlarda kullanımı, betonun bilinmeze gidişi. 2. Kayseri’nin Morfogenetiği: Kaya oyma yerleşimler, yeryüzüne çıkış ve topografya ile uyumlu taş yapılar, yığma taşıyıcı sistem kullanımı, betonarme taşıyıcı sistemli yapılar, brüt betonun hem taşıyıcı hem estetik yapı elemanı olarak kullanımı ve bilinmeze gidişi -süreç ile henüz bilinmeyen gelişimi. 3. Bostanda Beton Olmak: Gölgelenme, kurutma, dinlenme, hazırlama, depolama, sosyalleşme, habitat, çoğaltma, yaşayan laboratuvar fonksiyonlarından birkaçının gerçekleştirilebilmesi, tüm canlılara hizmet etmesi, betonun doğa ile direkt buluşma noktalarının oluşturulması ve süreçteki bu birlikteliğin gelecek zamanda izlenmesi. 4. İnsanın yaşamdaki zihinsel süreçlerinin evrimi: Doğma-öğrenme, büyüme-anlama, 20-30 yaş aralığı -karışma ve sorgulama-, yaşlanma ve ölme.
Senaryodan sonra fikirler ve çizgiler harmanlandı ve ortak tasarım ürünü oluşturuldu. Tasarımın uygulamasında kullanılacak malzemeler netleştirildi ve iş programı hazırlandı.
Tasarım, kurallar çerçevesinde oluşturulan ritimler içerisinde bütünün parçalanması ile nihayetlendi. Bütünün parçalanması (Kayseri’nin kodlarından çıkarım) ve parçaların ritim ile ifade edilmesi ile aktarılmaktadır
(AGÜ Sümer Kampüsü yapılarından ve malzemelerinden çıkarım). Aynı zamanda, bu parçaların yüksekliği artarak devam etmekte ve betonun (arme ile birlikte) Kayseri’deki etkilerini süreçsel olarak vurgulamaktadır. Tasarımın en yüksek olduğu bölümde bostanın gölgelenme, buluşma ve kurutma olarak kullanabileceği, iki tarafı düşey olarak kapalı alan oluşturulmakta ve bu bölüm tasarımın senaryosunda insan hayatının 20-30 yaş aralığı ile örtüştürülmektedir (senaryoda bu yaşlar insanın geçmiş, şu an, gelecek hakkındaki karmaşık düşüncelerini yaşadığı aralıktır). Bu durum betonun ve tekniklerinin (geçmiş, şimdi, gelecek) bu bölümdeki tasarım parçalarında uygulanması ile yansıtıldı. Tasarımın son bölümünde ise betonun akışkanlığı, kolay şekil alması-sınırları aşması, renk değiştirebilmesi ile betonun günümüzde geldiği nokta vurgulanmaktadır. Bu son bölümde akışkan form toprağa gömülerek betonun gelecekte karşımıza nasıl çıkacağının belirsizliğine vurgu yapmaktadır. Tasarımın bütününde ve her bir bölümünde, doğa ile noktasal ve bütünsel buluşmalar tasarlandı.
Sonuç tasarımın model çalışmaları yapıldıktan sonra saha öncesi hazırlık çalışmaları için malzeme ve teknikler üzerinde değerlendirmeler ve denemeler yaptık.
Geçmişten bugüne betonda kullanılan tekniklerin aynı zaman çizelgesi ile uygulanması ve bu evrimin kanıtlaması/desteklemesi/yansıtılması tasarlandı:
Tasarımın başlangıcından sonuna malzeme ve teknik kurgusu: blok doğal taş kullanımı; taş arasında harç olarak beton kullanımı (kalıpsız); demir ile betonun buluşması (kaba agregalı beton, demir ve
ahşap kalıp ile); betonun pürüzsüzleşmesi (ince agregalı betonun taşıyıcı olarak kullanılması, demir ve pürüzsüz yüzeyli kalıp ile); betonun plastik etkiye kavuşması (betonun taşıyıcı ve estetik kullanımı, demir ve tasarlananın negatifinin kalıp olarak hazırlanması ile); betonun amorf ve akışkan forma geçişi: (renkli betonun taşıyıcı ve estetik kullanımı, toprak kalıp ve hasır demir ile).
sunuş süreci
Sunuş süreci, tasarım ürünün uygulamasının yapılması ve kullanıcılarına sunulması olarak belirlendi. Bu süreçte öncelikle saha çalışmalarına başladık. Aplikasyon kazıklarını çakarak çalışma sahamızın sınırlarını belirledik. Sonrasında bir yandan kazı çalışması yapılırken diğer yandan da kalıp planları hazırlanmaya başlandı. Kazı sonrası grobeton döküldü; mantar temelin demirleri bağlandı ve sonrasında betonu döküldü. Kalıplar, planlarına uygun olarak kalıp ustası ile çalışılarak hazırlandı. Sistem için gerekli demirler bağlandı. Demir ve kalıp çalışmaları uygulandıktan sonra farklı karışım ve renklerdeki betonlar döküldü. Kalıplar söküldükten sonra da nihai ürüne ulaşıldı. Bitki seçiminde yerelde var olan endemik bitkiler tercih edildi ve tasarımda belirlenen noktalara ve bölgelere dikimleri gerçekleştirildi. Çevre düzenlemesi yapılarak duruşa bırakıldı.
duruş süreci
Duruş süreci tasarlanan ve uygulanan ürünün zaman içerisindeki değişimini, doğa ile buluşmasını ve bu buluşmanın üründe yapacağı değişimi gözleme kısmını, ürünün bundan sonraki yaşamını ve davranışlarını yansıtmaktadır.
derleme-değerlendirme
On gün boyunca devam eden Yaz Okulu süresince, “keşif”, “biliş”, “buluş”, “sunuş” ve “duruş” aşamalarını öğrencilerle birlikte; Kayseri’yi -yereli- anlamak, bağ/bahçe/bostan deneyimini aktarmak, topoğrafyayı hissetmek, dokuları keşfetmek ve bu deneyimlenen değerleri özümseyerek tasarıma aktarmak, sonrasında da uygulama için malzeme araştırmak, çeşitli teknikler denemek olarak değerlendirdik. Öğrenen odaklı, yaparak öğrenme, sonuçtan çok süreç deneyimi yaşama fikri ile başladığımız Yaz Okulu’nda, öğrencilerimiz ile verimli ve keyifli zaman geçirdik. Sahayı deneyimlemek, karşımıza çıkan kısıtları aşmak, her seferinde yeni fikirler üretmek ve nihai ürüne ulaşmak… Öğrencilerin mesleki hayatlarındaki süreç yönetimi için de öğretici bir deneyim olduğuna inanıyoruz. Betonart Mimarlık Yaz Okulu 2018 ile hem bize hem öğrencilere deneyimleme şansı verdiği için TÇMB, ÇİMSA, BETONART, AGÜ’ye teşekkürlerimizi sunarız.