Bergama’da endemik tür değil maden korunmak isteniyor!
Bergama Kozak Yaylası’nda geçtiğimiz haftalarda ÇED olumlu raporu verilen altın madeninin ruhsat alanında endemik türler de var. ÇED raporuna göre bu endemik türlerin devamlılığı alandan sıyrılan toprağın içinde kalan tohumların korunması ile sağlanabilecek. Bilim insanları ise bunun mümkün olmadığını belirterek, ÇED raporundaki yaklaşımı ‘saçma’ olarak değerlendiriyorlar.
Kapukaya ÇED raporunda bölgede 6 endemik bitki türünün yanı sıra, koruma altında olan hayvanlar da var. Rapora göre sadece o alanda yaşamını devam ettirebilen endemik bitkilerin türünün devamı için uygulanacak yöntemle endemik bitkiler korurken, bölgede madencilik faaliyetlerinin de yapılmasına olanaklı hale gelecek. Raporda endemik bitkilerin korunması ile ilgili şu görüşlere yer verilmiş; “Proje sahasında toprağın verimli tabakasının sıyrılarak muhafaza edilmesi, inşaat çalışmalarından sonra peyzaj çalışmasında kullanılmalıdır. Sıyrılan toprağın içinde kalan tohumlar yeniden peyzaj çalışmalarında kullanıldığı zaman çimlenecek ve türün devamlılığını sağlayacaktır”
BU TÜRLERİN ÇİMLENME ÖZELLİKLERİ BİLİNMİYOR
Endemik türlerin korunmasına dönük bu yaklaşımla ilgili görüşlerini aldığımız bilim insanları ÇED raporunu hazırlayan üniversite hocaları ile aynı fikirde değil. “Nesli tükenme tehlikesi büyük” olan türlerden Verbascum renziinin (VU) de içlerinde bulunduğu endemik türlerle ilgili İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğanay Tolunay, ÇED raporunda belirtilen endemik türler için tohumların çimlenme özellikleri üzerine çok fazla araştırma yapılmadığını belirtti. Bitki tohumlarının çimlenme özelliklerinin türlere göre değişebildiğini ifade eden Tolunay, “Bazı bitki tohumlarının çimlenme engeli olabilmektedir. Çimlenme engeli olan tohumların çimlenebilmesi için bazı özel şartların oluşması gerekebilmektedir. Örneğin sedir tohumlarının karın üstüne düşmesi gerekir ve tohumlar ancak soğuk/nemli şartlarda bir ay kadar beklerse çimlenme gerçekleşir. Çok bilinen diğer bir örnek de ardıç ağacının tohumlarının çimlenebilmesi için tohumların ardıç kuşu tarafından yenilmesi gerekmektedir” dedi.
ÇİMLENME ENGELİ
Kapukaya altın madeni ÇED raporunda verilen türlerin bu tür bir çimlenme engeli olup olmadığının bilinmediğinin altını çizen Tolunay, tohum çimlenmesi üzerinde diğer önemli bir etkenin de tohumların çimlenme özelliklerini çabuk kaybedip kaybetmediği olduğunu belirtti. Tolunay “Bazı türlerin tohumları uygun şartlarda saklandığında yıllarca çimlenme özelliklerini kaybetmezken bazıları ise kısa sürede bu özelliklerini kaybedebilmektedir. Söz konusu 6 türle ilgili olarak çimlenme özelliği ile ilgili de araştırma bulunmamaktadır” dedi.
ÇED RAPORU DOĞRU VE BİLİMSEL DEĞİL
ÇED Raporunda endemik türlerin korunması ile ilgili olarak açıklanan uygulamanın kesinlikle doğru ve bilimsel bir yaklaşım olmadığını vurgulayan Tolunay, “Hatta bu ifade ÇED raporunu hazırlayanların bitkiler ve tohumların çimlenmesi ile ilgili olarak bir bilgisi olmadığının da göstergesidir. Çünkü yukarıda da açıklandığı üzere öncelikle korunması gereken türlerin tohumlarının çimlenme özelliklerinin incelenmesi gerekmektedir. Ayrıca toprağın sıyrılması sırasında toprak içinde türlerin yeterince tohumunun olup olmadığının da bilinmesi gereklidir. Sıyırma zamanına göre örneğin bitkiler daha çiçekli iken ve tohumlar olgunlaşıp dökülmeden önce bir sıyırma yapılırsa toprak içinde yeterince tohum olmayacaktır” dedi. İncelenmesi gereken diğer bir konunun da sıyrılan toprağın ne kadar süre ve hangi koşullarda depolanacağının olduğunu ifade eden Tolunay, çok kuru ya da çok ıslak şartlarda depolamada tohumların çimlenme özelliklerini tamamen kaybettiğini, bütün şartlara dikkat edilse bile sıyrılan toprağın serme zamanı ve kalınlığının dahi çimlenme üzerinde etkili olabildiğini belirtti.
AMAÇ ENDEMİK TÜRÜ KORUMAK DEĞİL
Tolunay, “Endemik türlerin korunmasına yönelik olarak ÇED raporlarında sıkça kullanılan önlemlerden olan sıyrılan toprağın serilmesi, tohumların toplanarak başka yerlerde yetiştirilmesi gibi uygulamaların endemik türlerin korunması amaçlı değil, ÇED olumlu kararı alınması amaçlıdır” dedi.
ÖYLE SAÇMALIK OLMAZ”!
İÜ Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Ana Bilim Dalı Emekli Öğretim Üyesi Prof. Dr. M. Doğan Kantarcı ise ÇED raporundaki bu düşünceyi “saçmalık” olarak niteledi. Kantarcı, “Öyle saçmalık olmaz. Tohumlar canlıdır. Ya çimlenirler, yahut ta solunum yapamazlarsa çürürler. ÇED raporunu yazanlar bunu bilmiyor olamazlar. Doğru yazmıyorlar” dedi.