‘Kentin kolektif belleğinin inşasına katkı sunmaya çalışıyoruz’

KODA ÜYESİ AKADEMİSENLERLE SEKA PROJESİNİ KONUŞTUK:

İzmit SEKA kağıt fabrikasının tarihi ve mirasını eleştirel bir yaklaşımla araştıran Kocaeli Dayanışma Akademisi üyeleriyle geliştirdikleri projelerini konuştuk. Kocaeli Üniversitesinde (KOÜ) barış imzacısı 18 KHK’LI akademisyenle görevdeki 2 akademisyenin birlikte kurdukları Kocaeli Dayanışma Akademisi (KODA) ilk projesini anlattı. KODA’Yİ kurduklarında “Bu kenti ve öğrencilerimizi terk etmeyeceğiz” diyen akademisyenler, “İzmit SEKA’NİN dönüşümü” projesi için, “Dijital anlamda bir müze veya iletişim merkezi gibi derleyip toplayıcısı olabilirse ne mutlu” diyor.

KODA üyesi akademisyenler, yayına hazırladıkları adresiyle projenin bilgilerini kronolojik bir sıralamayla İşletme ve Teknoloji, Mimari, Kent, Sosyal Yaşam, Emek ve Ekoloji başlıkları altında sunuyor. Projenin ayrıntılarını yürütücüler Gül Köksal, Hakan Koçak, Aslı Kayhan, Örgen Uğurlu ve Fatmagül Ayyıldız ile konuştuk.

KODA dediği gibi kenti de, öğrencilerini de terk etmedi. Hatta yoluna projeleri ile devam ediyor. Bu proje fikri nasıl çıktı?

Aslı Kayhan: SEKA üzerine çalışmak bizim 2011’den bu yana üstünde zaman zaman konuştuğumuz bir konuydu. O zaman hepimiz üniversitedeydik, daha kalabalık bir gruptuk. Bir türlü yazıp, somut bir hale getiremedik. İhraçların ardından KODA kurulunca en önemli kararlarımızdan biri ‘Burası sadece dayanışma mekanı olmayacak, akademik üretimler de yapacağız’ idi. Aklımıza ilk bu proje geldi, 2013’te zaten bir proje haline getirmiştik. Hemen toparladık, Tarih Vakfı ve Heinrich Böll Stiftung Derneğine sunduk, kabul edildi. İki etaplı bir projeydi, birinci etapta web sitesini oluşturacak malzemeyi toplama, sözlü tarih çalışmaları yapma ve arşiv taraması yapmaktı. İkinci etap ise bir çalıştay yapmak ve sonrasında projeyi kitaplaştırmaktı. Çalıştayı yaparak ikinci etabın startını verdik, geriye kitap kaldı.

Peki, nasıl bir çalışma izlendi? Örgen Uğurlu: Sözlü tarih çalışmasında kartopu tekniği ile kişilere ulaştık. Belli tanıdığımız Seka’lılar vardı, onların üzerinden kimlere gidebiliriz, görüşebiliriz diye konuştuk. Dengeli bir dağılım olsun istedik, işçi, idari personel ve cinsiyet anlamında.

Aslı Kayhan: Sözlü tarih çalışmasında 15 görüşme yapıldı, birlikte hazırladık neler soracağımızı Örgen ile ben de görüşmeleri yaptık. Sonrasında görüşmeyi isteyen çok sayıda kişi oldu. Ana odağı SEKA’NİN çalışma hayatı ve SEKA’NİN kentteki hayatı nasıl dönüştürdüğüne odaklandık. Sosyolojik anlamda çok veri elde ettik. Güçlü hikayelerle karşılaştık.

‘FABRİKANIN KAPATILMASI KAYIP AMA PARK İYİ OLDU DİYENLER VAR’

Anket çalışması da yapıldı. Onun sonuçları nasıldı, var mı öne çıkan bir şeyler?

Örgen Uğurlu: Sözlü tarihte SEKA’DAN, kente bakışa doğru bir çalışma yürüttük. Bir de bunun tersini yapalım dedik, kentin SEKA’YA nasıl baktığını yaptığımız Bu kez Ayşegül Kanbak ile ben ağırlıklı olarak SEKA’NİN çevresinde kurulmuş mahallelerde görüşmeler yaptık. Öne çıkan çok şey var aslında. “Fabrikanın kapatılması kent için bir kayıptı”, “Ama bu SEKA Park kent için çok iyi oldu” diyen bir yüzde var. Bu kafa karışıklığı gibi gözüken şey, kişilerin nerede oturduğuyla, hangi siyasi konjonktürden beslendiğiyle, İzmit’te kaç yıl geçirdiğiyle, eğitim düzeyiyle o kadar ilişkili ki. Şu da gerçek, bu kentin de böyle bir parka ihtiyacı vardı. Ama görüştüğümüz kişilerin SEKA’YA dair bilgileri yarı yarıyaydı. “Kentin sembolü olarak neyi sayarsınız” dediğimizde önce SEKA, sonra Saat Kulesi, Sonra da Fevziye Cami geldi ama “SEKA’Yİ biliyor musunuz” dediğimizde o kadar olumlu yanıt almadık, ilginç verilerden biriydi.

SEKA alanının müzeye dönüştürülmesi sürecinde o dönem üniversitede görevinizin başındaydınız. Neler oldu, şimdi neler yaptınız proje için?

Gül Köksal: Evet, üniversitedeyken rektörlük görevlendirmesiyle 2011-2012

yıllarında Kocaeli Büyükşehir Belediyesinde danışmanlık görevi yaptım. Proje üretim süreciydi o zaman. Ama iş ne zaman yeniden işlevlendirme aşamasına geldi, o zaman koptu. SEKA’NİN bulunduğu yer bir koruma alanı. Bu yüzden yasa gereği en az iki tane halk toplantısı yapılması gerekiyordu. İlk halk toplantısında bir kopukluk yaşadık ve ayrıldık. Bizim burada yaptığımız bu çalışmada ben ağırlıklı olarak SEKA yerleşkesinin mimari olarak dönüşüm sürecini anlatmaya katkıda bulundum. Endüstri alanlarının korunması ve yeniden kullanım konusu benim çok eskiden çalıştığım bir konu. Mimarinin mekanı nasıl dönüştürdüğü üzerine çalıştık.

SEKA emek tarihi için önemli bir bölüm aslında, neler söylersiniz?

Hakan Koçak: Ben proje için emek ve sendika tarihi adına bilgi ve belgeleri topladım. Zengin bir emek tarihi var Kocaeli’nin, yeterince değerlendirilmemiş diye düşünüyorum. Genellikle bu tür tesislere salt bir yapı gözüyle bakılıyor. Ama burada aynı zamanda sınıf çelişki ve çatışması var. Oysa emek tarihini devreye soktuğunuzda aşağıda olanların, sömürülenlerin tarihi devreye girmiş oluyor. Daha eklenecek çok şey var. İzmit emek tarihi açısından çokça çalışılabilecek bir yer. SEKA’YA ilişkin daha fazla görüşme ve daha derinlikli bir arşiv çalışmasıyla zenginleştirilecek.

Site için üretilen görseller için nasıl bir katkınız oldu?

Fatmagül Ayyıldız: Gül Hoca bana böyle bir projeden bahsetti. SEKA konusuna vakıf değildim ama beni heyecanlandırdı, bunun politik bir şey olduğunu düşündüm. SEKA’NİN bir resmi tarihi var, özelleştirildikten sonra müze ile de pekiştirilen. Biz biraz daha karşı tarihi oluşturmaya çalıştık. Tek bir bakış açıcıyla değil, disiplinler üstü bir çalışmayla ortaya kolektif bir şey koymaya çalıştık, her açıdan bakmaya çalıştık. Ben daha çok mekan kısmında, görsellerin üretilmesi kısmında destek verdim.