Her koşulda ihracatçı ve tüccar kazanıyor

GEÇTİĞİMİZ yıl ülke kabuklu fındık üretimi 670 bin ton olarak açıklanmıştı. Bu da 321 bin ton iç fındığa denk geliyor. TMO 2017 yılı fındık sektörü raporuna göre, üretilen 321 bin ton iç fındığın 269 bin tonu ihraç edilerek kilosu 6.96 dolardan 1 milyar 866 milyon dolar para kazanılmış. Üretilen fındığın yüzde 15-20’si iç pazarda tüketildiğine göre geçen yıldan elde fındık kalmamış diyebiliriz.

2017 Ağustos ile 2018 Ağustos arası dolar kurunu 4.15 TL olarak kabul edersek fındık ihracatçıları 1 kilo iç fındığı 29 Tl’den satmışlar. Bu durumda kabuklu fındığın 1 kilosu 14 liraya denk geliyor. Tmo’nun 10 Tl’ye aldığı fındığı 13 Tl’ye sattığı düşünüldüğünde ihracatçıların 14 Tl’den az satmadıklarını kesinlikle söyleyebiliriz. Geçtiğimiz yıl TMO 10 Tl’ye fındık alırken tüccarlar ve şirketler 7 Tl’ye kadar fındık aldılar. TMO verilerinden yola çıkarak yaptığımız bu hesapta adı ister ihracatçı ister tüccar olsun köylünün fındığını 7-10 lira arasında alan şirketler ticaret diye yaptıkları aracılık faaliyetinden 4-7 lira arasında kâr ederek neredeyse fındık üreticisine verdikleri paranın iki katına satmışlar. Bahçede fındığın altını açmadan, Bahçeyi temizlemeden, bakımını yapmadan, gübresini saçmadan, fındığı toplamak için emek vermeden, patoz karşısında terlemeden ve serip kurutmadan fındık üreticisinden daha fazla para kazanmışlar. Ekmede biçmede yok ama yemeye ortak.

2018 yılı kabuklu fındık üretimi (rekoltesi) her ne kadar Tarım Bakanlığı tarafından 590 bin ton olarak açıklansa da fındık üreticileri tarafından daha düşük olduğu ifade ediliyor. 590 bin ton olarak varsaysak bile bu miktar 283 bin ton iç fındığa denk gelir ki bu da sadece yıllık ihracatımızı karşılayabilecek bir rakam. TMO fındık almıyor, İtalyan Ferroro 11.25 Tl’den fındık alacağını duyurdu ve alıyor. Buna rağmen piyasada fındık fiyatı 1-2 lira daha yükseldiğine göre fındık rekoltesi gerçekten de üretici köylünün söylediği gibi 590 bin tonu bulmayacaktır. TMO verilerine göre 2014’te 9.16 dolar/kg, 2015’te 11.78 dolar/kg ve 2016’da 8.71 dolar/kg’dan fındık ihraç edildiğini göz önünde bulundurduğumuzda bu yıl ihraç edilecek fındık geçen yılki 6.96 dolardan fazla olacaktır.

Bu kadar veri ve hesap sonrası son beş yılın ortalamasından fındık ihracatı yapılsa, fındığın 8.6 dolardan ihraç edileceğini bilmemiz gerekiyor. Rekolte düşüklüğü vb etkilerde fiyatı artıracaktır. 1 dolar 6.5 TL olduğu günümüzde ihracatçılar 8.6 dolar karşılığı 55.9 TL kazanacaklardır. 12-14 liraya fındık üreticisinin elinden alınan fındık 27 liraya ihraç edilecek ve 15 lira para kazanılacak. Fındığı üreticinin elinden ucuza alıp, iki-üç katına sattıran bu sistem hep tüccarı-ihracatçıyı zengin ederek onlara serbest piyasa olurken fındık, üreticisine ise zorunluluk ve yoksulluk oluyor. Girdilerdeki artış verilen emek, hayat pahalılığı karşısında döviz kurundaki artış fındık üreticisinin bahçesindeki fındığa hiç yansımazken tüccarın, ihracatçının deposundaki fındığa kat kat yansıyor. Yastık altındaki dolar tartışmalarının döndüğü şu günlerde depodaki fındığın getirisinin daha fazla olduğunu söyleyebiliriz. Bu getiri fındık üreticisinin emeği ve alın teridir fakat diğer tarım ürünlerinde olduğu gibi fındıkta da emeği çeken üretici köylüyken, kârı cebe indiren sermayedarlar oluyor.