O bir Trump değil, daha beteri!

BREZİLYA SEÇİMLERİ:

BREZİLYA halkı, devlet başkanı ve milletvekillerini seçmek için dün sandığa gitti. Anketlerde önde görülen faşist aday Jair Bolsonaro ile ilgili Guardian gazetesinin başyazısında*, “O bir Trump değil, daha beteri” değerlendirmesi yapıldı:

Brezilya’da bir zamanlar akıllardan geçmeyen aşırı sağcı Jair Bolsonaro’nun ülkenin başına geçebileceği olasılığı artık gerçek. “O olmaz” diyerek kitlesel gösteriler gerçekleştiren milyonlarca Brezilyalı, özellikle de kadınlar, tehlikenin farkındalar. Sadece endişeli de değiller; düpedüz korku içindeler. Bu isme yönelik destek sadece son haftalarda yükselişe geçti . Yine de kamuoyu yoklamaları seçimin ilk turu öncesinde Bolsanaro’yu en yakındaki rakibi olan İşçi Partisi Adayı Farnando Haddad’ın yaklaşık 10 puan üzerinde gösterirken ay sonunda yapılacak ikinci turda da galip gelebileceği değerlendiriliyor.

DİKTATÖRLÜĞE VE İŞKENCEYE ÖVGÜ

Onu bazılarının dediği gibi Latin Amerika’nın Donald Trump’ı olarak adlandırmak fazlaca kibar kalıyor. Bay Bolsanaro yerli topluluklar ve çevre konusunda gaddarca görüşlere sahip, kadın düşmanı ve homofobik biri. Brezilya’yı 1694-1985 arasında yönetmiş olan askeri diktatörlüğü ve işkencecileri övüyor. Yakın bir zamanda muhaliflerin vurulması gerektiğini dile getirdi. Bağnazlığı “dürüstlük” olarak pazarlanmaya çalışılıyor.

Aynı ABD Başkanı gibi daha derin sorunların bir belirtisi olduğu ise doğru. 1991’den beri kongrede olmasına ve saldırganlığı bilinmesine karşın gündemin uzağında görülüyordu. Bugün populist bir kampanya ile ülkenin dertlerinden faydalanmakta.

Brezilya tarihinde yaşadığı en büyük resesyondan kurtulmak için çabalıyor. “Oto Yıkama Opersayonu” Soruşturması yolsuzluğun şaşırtıcı genişliğini ve derinliğini ortaya çıkardı. Ve şiddet suçlarının şok edici yükselişi -Sadece geçen yıl 63 bin 880 cinayet işlendi- Demir Yumruk taleplerini arttırdı. Kampanya sırasında bıçaklanması da yine kendisine yaradı. Kendisini siyaseti temizleyecek bir dışlanmış olarak tanıtarak sosyal medyada en çok da genç seçmenler arasında güç kazandı. Tabii ki Brezilya’nın eski güçlerinden de beslenmekte; Ordu, zengin toprak sahipleri ve iş adamları muhafazakâr cenahtanda Evanjelik kiliselerinin desteğini ardına almış durumda.

İKİ YILLIK SİYASİ GELİŞMELER ONA YARADI

İki yıl önce dönemin Devlet Başkanı Dilma Rousseff’in görevden alınması ve tartışmalı olaylar sonucu iktidardan düşürülen İşçi Partisi’nin gerçek ve hissedilen başarısızlıklarıyla yükselişi hızlandı. Ardından başa gelen ve meclis oylamasında yolsuzluk suçlamalarından yargılanmaktan kurtulan merkez sağcı Michel Temer’in katı kemer sıkma politikaları uygulamaya girişmesi siyaset dışı ortamı hareketlendirdi.

İşçi Partisi’nin asli figürü eski devlet başkanı Lula da Silva ise yolsuzluk suçlarıyla aldığı 12 yıllık hapis cezası nedeniyle içeride olmasnına rağmen popülaritesini sürdürüyor. Mahkeme Silva’nın adaylığını yeşil ışık yaksaydı Bay Bolsonaro seçim yarışında çok daha fazla zorlanacaktı. İşçi Partisi tarafından son dönemeçte aday gösterilen Haddad, Sao Paulo eski Belediye Başkanı ancak çok tanınmıyor. Ciro Gomes, Geraldo Alckmin ve Marina Silva gibi merkeze yakın adayların bir araya gelerek birleştirici bir alternative oluşturmaları yönündeki çabalarda ise oldukça geç kalındı.

SEÇİMİ KAZANMAZSA ORDU MÜDAHALE EDER KORKUSU

Bolsonaro’nun seçimin daha ilk turunda ezici bir çoğunluk alarak galip gelebileceği yönündeki endişeler giderek artıyor. Bazılarıysa ilk turda yenilecek adayların -ve bu isimlere oy verenlerinBolsonaro karşısında yer alarak Haddad’ın arkasında durmayabileceğinden çekiniyor. Bolsonaro’nun yardımcısı olan bir emekli general geçtiğimiz günlerde anarşi durumunda hükümetin kendisinin bir darbe gerçekleştirebilmesinin gerektiğini ifade etti. Muhalifler Haddad’ın kazanması durumunda rakibinin sonuçları geçersiz ilan edeceğinden ve devreye ordunun girmesinden korkuyor.

En iyi senaryoda bile -Bolsanaro ve destekçilerinin kabulleneceği net bir yenilgi- kutlama yapmak için pek bir neden olmayacak. Ona destek veren güçler kendiklerinden ortadan kaybolmayacak. Ekonomiyi yeniden inşa etmek, suçla ve yolsuzlukla mücadele daha sağlıklı bir siyasi kültürün kurulması açısından büyük önem taşıyacak. Bu başlı başına devasa bir iş ve yine de Brezilya’nın en iyi umudu.

*4 Ekim tarihli başyazıyı çeviren: Ali Karataş