20 YIL SONRA
Frankfurt. İlk pasaportumu 19 yaşında 1967 yılında aldım. İkinci pasaportumu ise 1991 yılında. 12 Mart ve 12 Eylül nedeniyle araya 20 küsür yıl girdi. Alır almaz da, Hrant gibi “pasaportum cebimde” deyip, soluğu Frankfurt Kitap Fuarında aldım. 7 yıl sonra fuarın en onurlu ödülünü, yayınlama özgürlüğü ödülünü alacağımızı nereden bilebilirdim. Hem İnsan Hakları Beyannamesinin hem Frankfurt Fuarının 50. Yılıydı. Ama bana zehir zıkkım olacaktı, Ayşe Nur’a pasaportu tam ödül günü verildiğinden dolayı. Kültür Bakanı Talay Frankfurt’ta zor durumda kalmıştı. “Verin pasaportu!” diye, Maltepe Emniyeti ile artık bizzat kendisi telefonlaşıyordu. Ayşe Nur adına konuşmayı oğlumuz Sinan’ın yapmasını istedim.
Eski İrlanda Cumhurbaşkanı Mary Robinson, Ayşe Nur’un onuruna çıkarılan kitaba önsöz yazıyor. Fransız Kültür Bakanı Jack Lang onun için konuşuyordu. Ama bu sayede Ayşe Nur hiç olmazsa, Aralık ayında Paris’te İnsan Hakları Beyannamesinin 50 yıl önce imzalandığı Trecadero’daki toplantıya, katılabilecekti. Ve Beyannamenin 50. Yılında İHD Başkanı Akın Birdal hapisteydi. Daha yeni iğrenç bir suikastten kıl payı yaşamda kalmayı başarmış, TC adaleti, adeta “niye sağ kaldın” dercesine onu zindana koymayı içine sindirebilmişti. Büyük kongre salonunda konuşmalar olurken onun resmi sahnedeki büyük ekrandan bize bakmaktaydı.
Ve Beyannamenin 70. Yılına 2 ay kala Frankfurt kitap fuarından Akın Birdal geçti. Bir yaşam mücadelesinin kroniği “Sarı Zarf”… Kırım’dan gelen ve muhatabına ulaşamayan sarı zarfın öyküsü ile başlıyor kitap. Bir başka etnik arındırma öyküsü… Akın Birdal Sarı Zarf’ın peşinde insan hakları savunucusu olmayacakta ne olacaktı.
Aşağı yukarı TÜYAP İstanbul Kitap Fuarı gibi her yıl Frankfurt Kitap Fuarı’na gittim diyebilirim. Geçen yıl, ilk kez 2015 yılında Sigtuna Edebiyat Festivali’nde açtığım Free Word/banned Books (Özgür Kelime/yasak Kitaplar) Sergisi daha sonra İsveç’te Vaxjö, Linnköping, Marsta, Ljunngsbro kütüphanelerinde, Göteborg ve Cenevre Kitap Fuarlarında, Hollanda La Haye’de sergilendi. Geçen yıl Frankfurt Kitap Fuarı’nda ilk kez açılan sergi, bu yıl güncellenerek tekrar izlenebildi.
Sergi, 2015 yılında ilk kez açıldığında bir anlamda kitabın cumhuriyet tarihi boyunca, farklı tabular bazında yasaklanmasının tarihiydi. Ama 2015 yılından bu yana yaşanan altüstlük ile, sergi tarih olmaktan çıkıp, güncel bir nitelik kazandı. Tarih sanki hortlamış, kitap yasaklamalar, yazar tutuklamalar olağanlık kazanmış, günlük bir olay haline gelivermişti. Sysiphus, kayayı tam zirveye çıkarmaya yaklaşmışken, onu yeniden tepeye çıkarma durumu ile yüz yüze kalıvermişti.
Geçen yılki sergilemede Cumhuriyet’in, Özgür Gündem’in, Hayat Tv’nin, Evrensel Yayınlarının durumu yansıtılmıştı. Bu yılki sergilemede ise, Özgürlükçü Demokrasi Gazetesinin 14’lerinin , Etha Ajans’ın 14’lerinin durumu yansıtıldı. Özgür Gündem’in 16 Ağustos tarihinde kapatılmasından sonra 23 Ağustos’ta Özgürlükçü Demokrasi Gazetesi yayınlanmaya başlamıştı. İlk sayısının manşetinde Ög’nin sorumlu yazı işleri müdürü İnan Kızılkaya’nın ve genel yayın yönetmeni Zana Kaya’nın tutuklandığı haberi vardı. 28 Mart 2018 de ise gazete merkezine ve bir çok muhalif süreli yayının basıldığı GÜN Matbaasına baskın düzenlendi ve şirketlerine el konuldu. Bu Cumhuriyet tarihinde bir gazete matbaasının başına ilk kez geliyordu. Şimdi de 14 gazeteci yargılanıyor: İhsanyaşar (sahip), İshak Yasul (yayın yönetmeni), Pınar Tarlak, Hicran Urun (editör), Reyhan Hacıoğlu(editör), Mehmet Ali Çelebi (köşe yazarı ve dış haberler editörü), Yılmaz Yıldız, Önder Elaldı, Günay Aksoy, Fırat Benli, Ersin Çaksu, Davut Uçar, Ramazan Solak ve Mizgin Fendik. Bu davanın sanıklarından Davut Uçar’ı 1993 yılında Özgürgündem’de gazeteciliğe başladığı zamandan tanırım. 2011 yılında Özgür Gündem’den diğer 45 gazeteci ile birlikte tutuklanmıştı, 2014 yılında hepsi bırakıldı. Şimdi yeniden yargılanıyor ÖD gazetesinden dolayı. 1945’lerin tek parti dönemine döndük. Marko Paşa olayı tekrarlayıp duruyor kendini. (devam edecek)