GAZETECİ HEDİYE LEVENT: TÜRKİYE İÇİN ASIL MESELE ABD, RUSYA VE İRAN ARASINDA NASIL BİR DENGE KURACAĞI

Trump 9 ay önce de ‘Suriye’den çekiliyoruz’ dediği için Abd’den gelen çekilme açıklamasına bazıları ‘Bu kez iş ciddi’ diye yaklaşıyor, bazıları ise ‘Bundan da bir şey çıkmaz’ diyor. Siz nasıl değerlendirdiniz? Trump daha önce de çekileceğiz dedi, ancak askeri kanattan ve senatonun bir kısmından tepkiler gelince geri adım attı. Son açıklamasının ardından da aynı kanatlardan benzer tepkiler geldi, ancak bu defa askeri varlığını çekecek gibi görünüyor.

Şunu belirtmek gerekiyor; Abd’nin Suriye’deki sürece sahada doğrudan dahil olmasını sağlayan gerekçeler hâlâ geçerliliğini koruyor. Yani hâlâ IŞİD tehdidi var. Örgütün, özellikle Abd’nin müttefiklik ilişkisi yürüttüğü Kürt güçlerin bölgelerinde hâlâ varlığı ve önceki yıllarla kıyaslanamayacak kadar azalsa da bir gücü var. ABD açısından İran’ın nüfuz alanını genişletmesi ve pekiştirmesi tehdidi de hâlâ devam ediyor. Abd’nin Suriye’de bulunmasının temel sebeplerinden biri IŞİD ile mücadele dönemi sonrasında İran’ın Irak içinde çok güçlenmesiydi. ABD, İran’a karşı Suriye içinde hat tutma niyetindeydi. Suriye’den kademeli olarak askeri varlığını çekse de İran’a karşı politikası ve hamleleri devam edecektir.

Peki, mart ayındaki çekilme kararını askıya aldıran IŞİD gerekçesi, yakın zamana kadar ABD askeri ve siyasi yetkililerince kuvvetle savunulmaya devam edilirken, şimdi ne oldu da durum değişti?

Evet, ABD, Suriye’ye girerken de Kürtlerle iş birliği yaparken de, uluslararası platformda Suriye savaşına dahil oluşunu anlatırken de “IŞİD ile mücadele” gerekçesi en büyük dayanağı idi.

Rusya, Suriye devletinin daveti ile sürece dahil oldu. Sonuçta, Suriye’de bir bölünme, Irak benzeri bir çoklu yapı ortaya çıkmamıştı. Bu nedenle, Abd’nin de bir gerekçesi olması gerekiyordu. Diğer taraftan IŞİD sadece Suriye’ye dahil olmak için bahane değildi. Gerçekten ABD ve Rusya dahil birçok ülke IŞİD’I ve radikalizmi tehdit olarak görüyor. Bu, zaman zaman “Düşmanıma karşı kullanışlı araç” yaklaşımı ile örgütü kullanmadıkları veya güçlenmesine, yayılmasına göz yummadıkları anlamına gelmiyor; ancak aynı zamanda kendilerine de tehdit olarak gördüler, görüyorlar.

IŞİD örgüt olarak çökertildi. Hâlâ dağınık bir şekilde binlerce IŞİD militanı var Irak ve Suriye’de. Hücre tipi veya küçük yapılanmalara gittiklerini, iki ülkede de saldırılar yaptıklarını biliyoruz. Ancak ABD, IŞİD’IN mevcut durumunu Suriye’de kalmayı gerektirecek boyutta bir tehdit olarak değerlendirmiyor demek ki. Sonuçta, ülke çıkarları söz konusu olsa da her sınır ötesi operasyonun büyük siyasi ve mali yükü var. Suriye’ye girerken gerekçesi IŞİD ile mücadele idi. Haliyle çıkarken de “Mücadele bitti, çıkıyoruz” diyorlar.

Suriye’den çıkmak, Abd’nin Suriye ve bölge denkleminden çıktığı anlamına

İç savaşın başladığı 2011’den bu yana emperyal güçlerin vekalet savaşının yakıp yıktığı Suriye, tam da “Savaşta sona gelindi, siyasi süreç başladı” değerlendirmelerinin yapıldığı bir dönemde, Abd’nin çekilme kararıyla kartların yeniden karılacağı bir saha haline geldi.

Birkaç gün önce “Fırat Nehri’nin doğusuna operasyon olur mu, hangi şartlarda olur, derinliği, boyutları ne olur, hangi merkezler hedef alınır” soruları tartışılıyordu ki, ABD Başkanı Donald Trump, Abd’nin Suriye’den çekileceğini açıklamasıyla, Suriye coğrafyasına ilişkin yapılan projeksiyonlar yeniden değişmiş oldu. Trump, mart 2018’de de çekileceklerini açıklamış, ancak süreç içinde ABD Suriye’den çıkmak bir yana varlığını tahkim ettirecek politikalar yürütmüştü.

ABD askeri ve siyasi kanadında da tartışmalar yaratan Trump’ın çekilme açıklaması öncekinden ne kadar farklılık arz ediyor? Çekilme neden şimdi gündeme geldi? Karar Türkiye’nin operasyon planlarını nasıl etkiler? Bölgedeki ana aktörlerin tepkisi ne olur? Kürtler nasıl etkilenir?..

Suriye’yi ve Ortadoğu coğrafyasını yakından izleyen, yazarımız Gazeteci Hediye Levent’le konuştuk.

“Abd’nin çekilme kararıyla önümüzdeki yıl Suriye dahil sahadaki durum bir kez daha karışacak gibi görünüyor” değerlendirmesini yapan Levent’e göre, Türkiye açısından yeni durumda önümüzdeki süreçte Türkiye’nin Rusya-abd ve İran arasında nasıl bir denge kuracağı, politikalarını nasıl şekillendireceği sorusu önem kazanıyor.