Sömürü katmerleşti ücretler asgarileşti
Sanayinin lokomotifi metal sektöründe şirketler kârına kâr katarken, fabrikada nefes almadan üretim yapan işçi ücretleri asgari ücrete yaklaştı. Birleşik Metal-İş Sendikasının açıkladığı “Metal İşçinin Gerçeği” raporu, işçi başına üretimin ve kârlılığın katlanırken, buna karşı işçi ücretlerinin nasıl eridiğini artaya koydu.
Sendika tarafından hazırlanan rapor Şişli Nazım Hikmet Kültür Merkezinde sunuldu. Rapora göre, en büyük 10 şirketin 9 metal sektöründe faaliyet gösteriyor. İstanbul Sanayi Odası (İSO) verilerine göre 2017 yılında metal sektörü zirve yaptı. 2018 yılında kısmı düşüş gerçekleşti. En büyük bin firmanın 328’i metal sektöründe faaliyet yürütüyor. Bu firmalardan yalnızca 105’i kâr-zarar bilgilerini paylaştı. 2018’de bu şirketlerin yüzde 92.4’ü kâr etti. Sektörde çalışan işçi başına elde edilen kâr 116 bin TL oldu. Söz konusu 105 firmanın toplam kârı ise 26.1 milyar lira.
KÂRLILIK ARTARAK DEVAM EDİYOR
MESS kapsamındaki bazı işyerlerinde 2018 yılı dönem kârı ve işçi başına düşen kâr miktarı ise şöyle: Tofaş’ta dönem kârı 855 milyon TL, işçi başına düşen kâr 96 bin TL; Arçelik’te dönem kârı 1.14 milyar TL, işçi başına düşen kâr 68 bin TL; Ford’da dönem kârı 1.2 milyar TL, işçi başına düşen kâr 110 bin TL; Hidromek’te dönem kârı 452 milyon TL, işçi başına düşen kâr 260 bin TL.
Kârlılık 2019 yılında da artarak devam etti. 2019 yılı 3. çeyrekte metal sektöründe kâr yüzde 55.8 arttı. Otomotivde kârlılık yüzde 24 artış gösterirken, 2018’e göre dayanıklı tüketim sektöründe faaliyet gösteren 10 firmanın toplam kârı bir yılda 472 milyon liradan 527 milyon liraya çıktı.
İŞ YOĞUNLUĞU ARTTI
Metalde son yıllarda verimlilik yani işçi başına aynı sürede yapılan üretim yüzde 31 arttı. Teknolojik gelişmenin yanında işçiler önceki dönemlerden çok daha yoğun ve çok daha uzun süreli çalıştı. Örneğin Tofaş’ta işçi başına 2008 yılında 39 araç üretilirken bu sayı 2018 yılında 50’ye yükseldi. Hyundai’da 2009’da 36 araç üreten bir işçi 2018 yılında 107 araç üretti. Ford’da 2009 yılında işçi başına 27 otomobil üretimi yapılırken, 2018’de bu sayı 46’yı aştı.
BİR İŞÇİ 2 MİLYON LİRALIK ÜRETİM YAPTI
Kriz koşullarında bile yüksek seviyede kâr elde eden patronlar, bunu işçileri daha çok çalıştırarak elde etti. Ana metal sanayiinde bir işçi cari fiyatlarla 2018 yılında bir önceki yıla göre yüzde 36’lık artışla 2 milyon 665 milyon TL satış değeri yarattı. Bu rakam, otomotiv sanayi
EMEĞİN ÜRETTİĞİ DEĞERDEN ALDIĞI PAY AZALIYOR
Metal sektöründe kârlar artarken reel ücretler düştü. 2015 yılında 100 lira saat ücret aldığı kabul edilen bir işçi, 2018 yılında 100.6 lira ücret aldı. 2009 yılında saat ücreti 110 dolar olduğu kabul edilen olan işçinin ücreti, 2018 yılına gelindiğinde dolar bazında ücreti 30 dolar eriyerek 80 dolara düştü. Avro bazında erime 9 yılda 13 avro oldu.
En büyük 500 sanayi kuruluşunda emeğin katma değerden aldığı pay 2010 yılında yüzde 52.9 iken, 2017 yılında yüzde 45.5, 2018’de yüzde 51.2’ye düştü.
ASGARİ ÜCRETE YAKINLAŞIYOR
İşçiler üretimi artırırken, ücretleri ise hızla eridi. 2010 yılında metal işçile
rinin 1393 TL olan ortalama ücreti, 729 TL olan asgari ücretin yüzde 91 üzerindeydi. Bu oran 2020 yılına dek sürekli düştü. 2011 yılında metal işçisi asgari ücretten yüzde 83 fazla ücret alırken yıllara göre bu oran şöyle gerçekleşti: 2012’da yüzde 72, 2013’te yüzde 76, 2014’te yüzde 66, 2015’te yüzde 65, 2016’da yüzde 33, 2017’de yüzde 33, 2018’te yüzde 48, 2019’da yüzde 38, 2020’de yüzde 20.
2010 yılında 4 ikramiye alan bir işçi asgari ücretin yüzde 155 üzerinde ücret alırken bugün bu oran yüzde 62’ye düşmüş oldu.
EN ÇOK SÖMÜRÜ TÜRKİYE’DE
Sömürü düzeyinin yüksekliğini gösteren bir veri olan ve EUROSTAT tarafından hazırlanan rapora göre iş gücü verimliliği açısından Türkiye, Avrupa’nın en verimli ikinci ülkesi. Ücret ayarlı iş gücü verimliliği Letonya’da yüzde 86, Fransa’da yüzde 128, Alman
ya’da yüzde 129 iken Türkiye’de bu oran yüzde 372. Türkiye’yi bu alanda geçen tek ülke ise yüzde 390 ile Bulgaristan oldu.
MESS YÜKSEK ÜCRETLİYİ ATTI, İŞÇİDEN ALDI
Birleşik Metal-İş’in MESS kapsamındaki işyerleri esas alındığında 2010 yılında bir işçinin saat ücret ortalaması 6.69 TL iken, bu tarihten sonra yapılan ücret zamları eklendiğinde bu tutarın 2019’da 20.9 TL olması gerekiyordu. Ancak bu tutar 15.72 Tl’de kaldı. Verilmeyen saat ücreti 6.87 TL oldu. Bu durum yüksek ücretli işçilerin işten çıkarılması ve bunun karşılığında da asgari ücretli işçilerin işe alınması nedeniyle yaşandı.
İŞÇİYİ ENFLASYON EZDİ
İşçiler enflasyon karşısında son 16 yılda alım gücünü yitirdi. Sebzede alım gücü yüzde 34, meyvede yüzde 18, ette yüzde 13 azaldı. Enflasyon odaklı artışlar işçilerin ekmeğini küçülttü.