‘TOPLUMSAL SORUNLAR DAĞI YILLARDIR BÜYÜYOR’
KAZAKİSTAN Sosyalist Hareketi Eş Başkanı Aynur Kurmanov ilk günlerde ortaya çıkan durumu şu sözlerle anlatıyor:
“Janaozen işçileri ilk ayaklananlardı. Benzin fiyatındaki artış halk protestolarını tetikledi. Ne de olsa, toplumsal sorunlar dağı yıllardır birikiyor. Geçen sonbaharda Kazakistan bir enflasyon dalgasıyla sarsıldı. Ürünlerin Mangistau bölgesine ithal edildiği ve orada her zaman 2-3 kat daha pahalı olduğu dikkate alınmalıdır. Ancak 2021’in sonunda yükselen bir fiyat dalgasında, gıda maliyeti önemli ölçüde arttı. Ülkenin batısının yoğun bir işsizlik bölgesi olduğunu da hesaba katmalıyız. Neoliberal reformlar ve özelleştirme sürecinde oradaki işletmelerin çoğu kapatıldı. Burada hâlâ işleyen tek sektör petrol üretimi. Ancak büyük bir kısmı yabancı sermayeye ait. Kazakistan petrolünün yüzde 70 kadarı Batı pazarlarına ihraç ediliyor, kârların çoğu da yabancı sahiplerine gidiyor.
Bölgenin kalkınması için neredeyse hiç yatırım yok: Tam bir yoksulluk alanı. Ve geçen yıl bu işletmeler büyük ölçekli optimizasyona girmeye başladı. İşler kesildi, işçiler maaşlarını, ikramiyelerini kaybetmeye başladı, birçok işletme sadece hizmet şirketlerine dönüştü. Atrau bölgesinde Tengiz petrol şirketinin aynı anda 40 bin işçiyi işten çıkarması, tüm batı Kazakistan için gerçek bir şok oldu. Devlet bu tür toplu işten çıkarmaları önlemek için hiçbir şey yapmadı. Ve anlaşılmalıdır ki, bir petrol işçisi 5-10 aile üyesini besler. Bir işçinin işten çıkarılması otomatik olarak tüm aileyi açlığa mahkum eder. Burada petrol sektörü ve onun ihtiyaçlarına hizmet eden sektörler dışında iş yok.
Kazakistan aslında ham maddeden bir kapitalizm modeli inşa etti. Halk birçok sosyal sorun biriktirdi, çok büyük bir sosyal tabakalaşma var. “Orta sınıf” mahvoldu, reel sektör yıkıldı. Ulusal üretimin eşit olmayan dağılımında önemli bir bileşen, yolsuzluk. Neoliberal reformlar sosyal güvenlik ağını neredeyse tamamen ortadan kaldırdı. Ve büyük olasılıkla, ulus ötesi şirketlerin sahipleri şöyle hesapladı: “Boru hattına” hizmet için 5 milyon kişiye ihtiyaç var; 18+ milyon Kazak nüfusunun tamamı çok fazla. İşte bu yüzden bu isyan birçok yönden sömürgecilik karşıtıdır. Mevcut protestoların kökleri kapitalizmin işleyişinde yatıyor: Sıvılaştırılmış gazın fiyatı elektronik ticaretle gerçekten yükseldi.
Yurt dışına gaz ihraç etmekten çıkar sağlayan, kıtlık yaratan ve iç piyasada gaz fiyatlarını artıran bir tekelci komplo vardı. Yani isyanları kendileri kışkırttı. Ancak, mevcut toplumsal patlamanın, son 30 yılda gerçekleştirilen tüm kapitalist reform politikasına ve bunların yıkıcı sonuçlarına yönelik olduğunu belirtmek gerekir.”