Mücadele önderleri, şairleri, yazarları: Merziye ve Gazal
Yolun uzunluğu değil
Karanlık çukurlar değil Akıntının dışında kalma hevesi beni durdurmadı.
Şimdi bağlandım, sonsuz dalgalara
Çaba varlığın, hiçlik kolaylığın güvenliğidir.”
HALK ZAFERİ İÇİN ŞİİRLER
Merziye’nin ölüm sahnesi, Sanatçı Azade Ahlaki tarafından “Bir görgü tanığına göre” adlı fotoğraf koleksiyonunda yeniden canlandırdığı sahnelerden biridir. Nisan, 1974’te Halkın Fedai Örgütünün önemli isimlerinden olan İbrahim Mahcubi Namin ve Behcet Mahcubi Namin tutuklandı. İşkence altında örgütün merkezi kadrolarından olan Şirin Moazed ve Marziye’nin ile yapacakları toplantının yerini SAVAK’A itiraf ettiler.
Olanları o gün orada olan bir tanığın anlatımından dinleyelim: “Şah’ın istihbarat polisi SAVAK’ıN telsiz frekans dalgalarını bularak telsiz konuşmalarını radyo kontrolü aracılığıyla dinleyebiliyorduk. 26 Nisan 1974 sabahı radyo açıktı. Dinliyordum. Aniden memurların bir planı uygulamaya çalıştıklarını fark ettim. Hamit Eşref yoldaş ayakkabılarını giymiş, dışarı çıkacakmış gibi hazırdı. Konuşmaları endişeyle dinliyordu. Şirin ve Marziye toplantıya gitmek için hazırlanırken Şirin konuşmaları dikkatle dinliyordu ve endişeli görünüyordu. SAVAK operasyon için başka yerden bahsediyordu. Şirin ve Marziye çıktıktan sonra Hamit bir an bağırarak ‘Bu onların buluşması’ dedi ve fırladı” (Kalıcı tohumlar, Halkın Fedaileri yayınlarından çevrilmiştir.)
Şirin ve Marziye SAVAK tarafından takip edilmeye başlandıktan sonra Hamit’in bir kasalı arabanın arkasından onlara verdiği sinyali anlayarak yollarını ayırdılar. Marziye’nin bulunduğu bölge SAVAK ile çevriliydi. Çember gittikçe daralıyordu. Çemberden çıkmanın artık mümkün olmadığını gören Marziye tabancasıyla SAVAK’A ateş açtı ve çıkan çatışma sırasında Marziye Ahmadi siyanür hapı içerek yaşamına son verdi. Marziye’nin cesedi SAVAK güçleri tarafından silahla tarandı.
“Sonunda üflenen şafaktan akıyorsun
Bütün bu kanların içinden
Sen zaferin gerçeğinde akıyorsun” Halkın Zaferi
Eserleri “Şiir Kitabı”, “İlk Ölüm Deneyimi”, “Çingene Kızlar”, “Dalga” ve “Öğretmen Bey Merhaba” isimleriyle kitaplaştırılan Marziye’nin ölümü de şiirleri ve yazıları kadar herkeste etki bıraktı.
GAZAL ÖZGÜRLÜĞÜ DÜŞLERDİ, YAZARDI
Arkadaşları ona ‘Gazal’ derdi. Kendisi de Gazal’ı mahlas olarak seçmiş, şiirlerine ve yazılarına bu isimle imza atmıştı. Peri Doht Ayati (Gazal Ayati) 24 Ekim 1951’de İran’ın Babol ilinde doğdu ve 1977 yılında henüz 25 yaşındayken öldürüldü. Marziye ve Marziye gibilerinin yoldaşıydı.
Gazal’ın babası siyasete ilgili, edebiyatla iç içe, şiir de yazan bir edebiyat öğretmeniydi. Gazal, çocukluğunu ve gençliğini Save’de geçirdi ve ardından Tahran’a gitti. Hikaye ve şiir yazmaya lisede başlayan Gazal o yıllarda annesini kaybetti.
Halkın Fedaileri Örgütünün oluşumundan sonra şaha karşı silahlı hareketin başlamasıyla silahlı hareketin üniversiteleri etkilediği koşullarda devrimci atmosferin gençler üzerindeki etkisi siyasi hukuk bölümü okuyan Gazal’ı da etkiledi. Gazal’ın sınıf mücadelesine ilişkin günden güne artan bilgisi hem mücadelesine ve hem şiirlerine yansıdı. Gazal mücadelesini en sarih “Onur” şiiriyle anlatır:
“Ben bir kadınım
Fabrikada devasa makineleri, elleriyle çalıştıran işçi bir kadınım Yetenekleri çakralara takılan, her gün parça parça olan kadınım
Ben işçiyim
Ben çiftçiyim
Varlığım acının rolü
Bedenim nefretin vücut bulmuş hali Utanmadan nasıl söylersiniz
Açlık yalanım
Çıplaklık hayalim diye
Ben bir kadınım
Utanç verici kültürünüzün hiçbir yerinde anlamı olmayan bir kadın
Emek, ellerini silah tutmak için geliştiren kadınım.”
AŞIK BİR KUŞ MİSALİ
Gazal üniversite yıllarında şaha karşı bildiri taşıma gerekçesiyle SAVAK tarafından tutuklanıp bir yıl cezaevinde kaldı. Sesi de güzel olan Gazal devrimci marşları okuyup kasete kaydederdi. Gazal’ın sesinden geriye kalan sadece bir eser var. Geri kalanlar ise baskında SAVAK tarafından yakılıp, yok edildi. Gazal cezaevindeyken “Yaramaz serçe” ve “Küçük eşeğin büyük hayalleri” isimli kitapları İngilizceden Farsçaya çevirdi. Kitaplar basıldı ve hâlâ bazı eski basımlarını bulmak mümkün.
Gazal cezaevinden çıktıktan sonra profesyonel bir devrimci olarak Halkın Fedaileri Örgütünde mücadeleye devam etti. Örgüt evlerinin birinde hayatına devam eden Gazal, SAVAK’ıN baskısına karşı mücadele etti. Bir çatışmada kendisini öne süren Gazal, birlikte yaşadığı mücadele yoldaşı Anne Penceşahi ve iki çocuğunun kaçarak kurtulmasına imkan tanır ancak kendisi ve Penceşahi’nin diğer iki kızı Simin ve Nesrin ile birlikte hayatını kaybeder.
Gazal’ın özgürlük düşüne olan bağlılığı ve umudu onu İran’da süren mücadelenin önemli isimlerinden birine dönüştürdü. Gazal’ı cezaevinde yazdığı şiirlerden biriyle hafızamıza kazıyalım:
“Ben aşık bir kuşum
Bu korkunç kalenin tutsağı Kanatları kapalı
Uçmak düşleyen
Yağmuru izliyorum
Gecenin karanlık pasını yıkıyor Dinliyorum
Uzakları dinliyorum
Ve kafamda sadece, özgürlük havası var
Özgürlük!”
* Şiir çevirileri: E. Ava