Hengaw’dan Neşamil Abdi: Korkunç bir tablo var
“İran hükümeti, Kürdistan’ın sınır bölgelerini sistematik olarak yoksulluk ve işsizlik içinde tutuyor, insanlar işsiz ve geçimlerini sağlamak için kolberlik yapmak zorunda kalıyorlar.”
2023 YILINDA İRAN’DA 332 KOLBER VURULDU, 41’İ ÖLDÜ:
İran’da Kürtlerin yaşadığı bölgeye Rojhilat deniyor. Doğu anlamına geliyor Rojhilat. Kürtlerin yaşadıkları bölgeler yön adlarıyla anılıyor: Bakur (Kuzey), Başur (Güney), Rojava (Batı), Rojhilat (Doğu)… Rojhilat, Kürtlerin tarihi bakımından da en karanlık yer; yazılı kaynaklar ve Kürtlerin yaşadıklarının yansıması bakımından. Rojhilat’da sınır ticaretinde hamallık işine ‘kolber’ deniyor. 1 Ocak’ta Hengaw İnsan Hakları Örgütü yayımladığı raporda 2023 yılında Rojhilat’ın Sinê, Urmiye ve Kirmanşan illerinde 332 kolberin İran güvenlik güçleri tarafından vurulduğunu açıkladı. Açıklamaya göre vurulan bu kişilerden 41’i hayatını kaybetti, 291 kolber ise yaralandı. O günden beridir de her gün kolberler vurulmaya devam ediyor. Rojhilata’daki kolberlerin durumunu Hengaw’dan Neşamil Abdi ile konuştuk. Neşamil’in anlattıkları İran’da Kürtlerin yaşadıklarının fotoğrafını ortaya koyması bakımından oldukça önemli.
Hengaw Kürtçede adım anlamına geliyor. Hengaw İnsan Hakları Örgütünün 2016 yılında kurulduğunu ve yıllardır Norveç’te resmi olarak kayıtlı bir insan hakları örgütü olduğunu söyleyen Neşamil, İran’da yaşanın insan hak ihlallerin sistematik olduğunu belirterek, bu hak ihlallerini raporlar halinde kamuoyuna duyurmaya çalıştıklarını söyledi.
‘KOLBERLİK YAPMAK ZORUNDALAR’
Kolberliğin zorlama bir iş olduğunu söyleyen Neşamil “Tabii ki ismini eğer iş koyarsak… Kolberler çok ağır bir yükü zor ve tehlikeli sınırları sırf geçimini sağlamak için taşıyor” dedi. İnsanların neden kolberlik yaptığının sorgulanması gerektiğini söyleyen Neşamil “İran hükümeti, Kürdistan’ın sınır bölgelerini sistematik olarak yoksulluk ve işsizlik içinde tutuyor, insanlar işsiz ve insanlar geçimlerini sağlamak için kolberlik yapmak zorunda kalıyorlar” diye konuştu. Daha önce gençlerin kolberlik yaptığını söyleyen Neşamil, şimdi yaşlıların da kolberlik yaptığının görüldüğünü belirtti. Kadınların ve hatta çocukların ve 18 yaşın altındaki gençlerin işsizlik ve yoksulluk nedeniyle çalışmak zorunda kaldıklarını söyleyen Neşamil, “Kolber işi çok zor ve tehlikeli bir iş ve bu işi yapan herkesin canı tehlikededir, ya İran hükümeti tarafından doğrudan açılan ateş sonucu öldürülüyorlar veya yaralanıyorlar ya dağlardan ve yüksek kayalardan düşüyorlar ya da soğuktan ve çığ düşmesi sonucu hayatlarını kaybediyorlar. Ve bunların arasında çocuklar ve 18 yaşın altındaki gençler de var” ifadelerini kullandı.
‘BİNLERCE ÇOCUK OKULA GİDEMİYOR’
Kolberlerin yoksul oldukları için bu işi yaptıklarını anlatan Neşamil, “İnsanlar bu kadar sistematik bir şekilde işsizlik ve yoksulluk içinde tutulurken, İran’ın bu kadar parası nereye gidiyor?” diye soruyor. İnsanların yoksulluğa, işsizliğe mahkum bırakıldığını söyleyen Neşamil, “İran ekonomisinin gün geçtikçe çöktüğünü görüyoruz. Doğrusunu söylemek gerekirse insanlar masraflarını karşılamakta zorlanıyorlar. Bu sadece Kürdistan’da değil, İran’ın Belucistan gibi diğer bölgelerinde de var... Her yıl binlerce çocuğun yoksulluk nedeniyle okula gidemediğini ve çocuk işçi haline geldiğini görüyoruz. İran’da yüksek fiyatlar nedeniyle halk birçok protesto yapıyor ama bunların ağır bir şekilde hükümet tarafından bastırıldığını unutmayalım” ifadesini kullandı.
‘KORKUNÇ VE İNANILMAZ BİR TABLO’
2023 yılından hazırlanan raporun korkunç ve inanılmaz bir tabloyu ortaya koyduğunu belirten Neşamil,“Hengaw istatistiklerine göre 2023 yılında öldürülen kolber sayısı önceki yıllara göre önemli ölçüde arttı, böylece 41 kolber öldürüldü ve en az 292 kolber de yaralandı. Ölen ve yaralanan kolberlerin toplam sayısının yüzde 86.5’i (27 ölü ve 259 yaralı) İran güvenlik güçleri tarafından vurulmuş ve hayatını kaybetmişler veya yaralanmışlar, geri kalanı ise mayın patlamaları ve çığ, donma gibi doğal afetler nedeniyle hayatını kaybetmişler. Ayrıca geçen yıl 16 yaşındaki kolber, İran hükümeti tarafından vuruldu ve öldürüldü ve 25 çocuk kolber de yaralandı” diye konuştu.
‘ROJHİLAT’TA YAŞAM KÜRTLER İÇİN ÇOK ZOR’
Rojhilat’ta Kürtlerin, İran hükümetinin baskısı altında kaldığını söyleyen Neşamil, bu baskının ana dillerinin yasaklığı olduğu Kürtçe isimlerin yasaklı olduğunu vurgulayarak, cezaevlerinde tutuklu Kürtlerin durumuna değinerek, “İnsan haklarının en çok ihlal edildiği coğrafyadır” dedi. Kürtlerin sosyal refahtan, ekonomik gelişme ve çalışma hakkından yararlanmadığını da aktaran Neşamil, “İran hükümeti bunu Kürdistan’ın işsizlik kalması için sistematik olarak yapıyor. İran İslam Cumhuriyeti’nin yönetimin altındaki hiçbir yer hiç kimse insan onuruna sahip değildir” dedi.