ATATÜRK, ’BEN BIR INKILAP ÇOCUĞUYUM’ FILMI VE MÜNIR HAYRI EGELI (2)
Yazımızı kaldığımız yerden sürdürüyoruz: 1923 yılında işsiz kalan Münir Hayri, bir süre ikinci meclis inşaatında ve Çankaya Köşkü’nün yeni lenmesinde çalışarak tavan süslemelerini yapar. Bu inşaat çalışmaları sırasında Atatürk ile görüştüğünü iddia etmektedir. 1923-1925 yılları arasında Trabzon Lisesinde; 1925 yılında ise, Ankara Musiki Muallim Mektebinde Fransızca öğretmenliği yapar.
Münir Hayri, ilk sayısı 1 Haziran 1926’da çıkan “Türk hava mecmuası”nın yazarları arasına katılır. Derginin 22. sayısından itibaren (15 Nisan 1927) toplamda 6 adet imzalı yazısı yayımlanır. 1 Mart 1928 tarihli 43. sayıda ise Münir Hayri Bey’in 1,.5 yıl süren Türk Hhava mecmuası neşriyat müdürlüğünden istifa ettiği duyurulur. Milli Kütüphane Kataloğu’na göre; 1927 yılında, çocuk eğitimi konusunda “Çocuk Nasıl ve Nelerle Oynamalıdır” adlı çeviri kitabı yayımlanır.
Dönemin Milli Eğitim Bakanı Reşit Galip Bey’in daveti ile Halkevlerinin kuruluş aşamasında hazırlık toplantıla rına katılır, Münir Hayri Egeli, 1932’de Ankara İsmet Paşa Kız Enstitüsü müdürlüğüne getirilir. 1933 yılı haziran ayına kadar müdürlük görevinde kalır. Ankara Halkevi bünyesinde 1932-1934 yılları arasında yaptığı tiyatro ve opera çalışmaları ile tanınır hale gelir. Faruk Nafiz Çamlıbel’in yazdığı “Akın” piyesinde Behçet Kemal Çağlar’ın yazdığı “Çoban” piyesinde görev alır.
Halkevinde oynanan piyeslerin dekorlarını boyar ve hazırlar. Bir resmi belgede Münir Hayri’den “Ankara Halkevi dekoratörü” olarak bahsedilir.
Ankara Halkevinde sahnelenen “Sel,” “O ve Biz” ope retlerini yazar. Ankara Halkevinin yayını “Ülkü” dergisin de 7 adet makalesi yayımlanır. 1933’de “Temsil Hakkında Konferans I Makyaj,” adlı kitabı yazar.
1934 yılında İran şahının Türkiye ziyaretinde sahnele nen müziği Adnan Saygun’a ait olan “Özsoy” operasının librettosunu 13 yazar, operanın müziği Özsoy operasında İranlı Ünlü Şair Firdevsi’nin Şehname’sinde işlenen mito lojik bir öykü vardır. Opera, 19 Haziran 1934 tarihinde
İran Şahı ve Atatürk’ün huzurunda Ankara Halkevinde sahnelenir.
Opera alanında bu ilk girişimin ardından Münir Hayri Egeli, “Taş Bebek,” “Bay Önder” ve “Bir Ülkü Yolu” adlı operaların librettosunu yazar.(1)
1935 yılında Sovyetler Birliği’nin Leningrad şehrinde düzenlenen tiyatro festivaline katılan Münir Hayri, resmi görevli olarak gönderildiği Sovyetler Birliği’nde iki ay kalır ve tiyatro, radyo ve sinema kurumlarını gezer.
YAZARLIK VE ÇEVIRMENLIK
Münir Hayri Egeli, 1936 yılında “Küçük Paralar,” “Yeni Ağustos Böcekleri ve Karıncalar” ve “Haftamızı Oynuyoruz” adlı çocuk piyesleri yazar, bu piyesler
Ankara Halkevinde oynanır.
1939-1940-1941 yıllarında 19 adet ucuz polisiye roma nı İngilizceden çeviren Münir Hayri 1947 yılından itibaren “Sihirli Saat”, “Alageyik,”, “Eşek Kulaklı Prens”, “Atlı Kız” gibi isimler taşıyan kısa, resimli çocuk masalları yazar. Yazdığı “Yörük Emine” ve “Adalı Kız” oyunları, İstanbul Ses Tiyatrosu tarafından oynanır.
1948 yılında haftada bir cumartesi çıkan “Haftalık Gazete” adlı dergiyi çıkarır, 1943-1950 yılları arasında yayımlanan “Çocuk Haftası” dergisine çocuk masalları yazar. Ayrıca bu dönemde; Cemal Kutay’ın çıkardığı
Millet dergisinde “Eski Bir Atatürkçü” mahlası ile “Bilinmeyen Atatürk’ten Hatıralar” başlığı altında yazılar yazar. Bu yazılarda, Atatürk ile ilgili doğruluğu tartışmalı hatıraları ve Atatürk’ün din hakkındaki görüşlerini kale me alır. Yine Millet dergisinde; Atatürk’ün el yazısı ile yazdığı yazıları yayımlar.
II. Dünya Savaşı sonrası Münir Hayri Egeli sanat yönetmenliğinde kurulan “Ses Opereti”nde önceleri vod viller, operetler, açık saçık güldürüler oynanır. Eleştiriler karşısında 1950 yılında adı “Yeni Ses Opereti” olarak değiştirilir. Münir Hayri Egeli, Demokrat Parti döneminde Ses Tiyatrosunun Müdürü olur. Tiyatronun açılışına dönemin TBMM Başkanı Refik Koraltan, İstanbul Valisi Fahrettin Kerim Gökay gibi üst düzey yetkililer katılır.
Ses Tiyatrosunda Egeli’nin yazdığı “Fındık Kurdu” adlı müzikal oynanmıştır. (a.g.y.)
Haftaya Münir Hayri Egeli’nin film çalışmalarıyla tamamlayacağız yazımızı.
(1) Türk Sinema Tarihinden İlgi Çekici Bir İddianın İncelenmesi: Atatürk’ün Film Senaryosu Yazması, Tunç Boran. Türk Sinema Tarihine Farklı Bakışlar
Detay Yayınları, eylül 2020