MUHTAÇ OLMAYACAĞIMIZ, HAK TEMELLİ BİR EMEKLİLİK SİSTEMİNE İHTİYAÇ VAR

ÇOK uzun zamandır haklarımızın tır panlandığını konuşuyoruz ama nasıl daha iyi olurdu, nasıl bir emeklilik sis temi olması gerekiyor, neler talep et meliyiz?

Murat Özveri: Muhtaç olmayacağımız hak temelli bir emeklilik sistemi. Böyle bir sistemde sadece primli sistem üzerinden yürüterek başarılı olmak çok mümkün değil. Primli sistemin bir tür karma bir sistemle desteklenmesi gerekiyor. Genel bütçeden de sosyal güvenlik kurumunun sosyal risklerin kaliteli ve en hızlı şekilde derdimize derman olacak şekilde fonksiyonel olmasını sağlayabilmesi finansmanını da devletin genel bütçeden kaynak aktarması gerekiyor. İkincisi tüm uluslararası belgelerle ve anayasada sosyal güvenliğin öznesi herkesse, bu herkesi prime getirdiğiniz zaman herkes olmaktan çıkarıyorsunuz. O yüzden mutlaka primsiz sisteme ilişkin yapılacak olan tüm primsiz sistem kapsamında karşılaşılan sosyal risklerinde yasal düzenlemeye katılarak hak eksenli formüle edilmesi gerekiyor. Üçüncüsü asgari ücret ne kadar artıyorsa kurumun prim kazancı da artıyor. Eğer insanların ücretlerini artıracak bir endüstri ilişkiler sistemi kurarsanız, örneğin toplu pazarlığın alanı genişlerse, toplu sözleşmeden yararlanan işçi sayısı artarsa doğal olarak kayıt dışılık ortadan kalkarsa prim sistemi ile birlikte gelirler de artar. O halde sosyal güvenlik sisteminin bir komşu sistemle sendika hakkının güvenceye kavuşturarak, sendikalaşma önündeki engellerin kaldırılmasıyla da gelir dağılımının düzeltimesini büyük artı sağlar.

Aziz Çelik: Primli ve primsiz sistemi ayrımı vahim sonuçlar ortaya çıkarabiliyor. Eğer primli sisteme dahilseniz en az 10 bin lira, değilseniz 3 bin 300 liraya talim etmek zorundasınız. Primsizlerin de insani bir güvence altına alınması gerekiyor. İkincisi yaşlılık aylığı bağlamaktan tutun emekliliğe erişim meselesindeki dengesizliğin giderilmesi gerekiyor. Şu andaki emekli aylığı sistemi nedeniyle çok ciddi bir dengesizlik yaratılmış durumda. Sistemde herkes aşağıya doğru eşitlenmiş durumda. Bu nedenle de sosyal güvenlik sisteminde adil bir sistemin getirilmesi gerekiyor. Sadece prime dayalı emeklilik sistemi günümüzde mümkün değildir. O yüzden kamu bütçesinden desteklenebilir bir sisteme ihtiyaç vardır. Mesele şu; bütçeden sizin sosyal güvenliğe ayıracağınız kaynakları belli bir oranda tutarsanız ve emekli sayısının artışına bağlı olarak bunu artırabilirseniz emekli için kaynak olabilir. Dolayısıyla şu anda çok rahat biçimde emekli aylıklarına ek 15 bin lira verilebilir. Bu bütçe içinde sosyal güvenliğe ayrılan kaynağı yüzde 17’e çıkartırsanız bunu yapabilirseniz, kaynak sorunu değil bu bir tercih meselesidir. En temel mesele olarak, sosyal güvenlik sistemine kamu kaynaklarından bütçeden ayrılan payın artırılması gerekir.