Şiirin yol arkadaşı aşk ve emektir
BİR yerde okumuştum: “İnsan neden yapıldığına dönüp baksın!” Çok sıradanmış gibi görünen bu söz beni çok etkiledi. Kendime dönüp baktığımda sözcüklerden yapıldığını gördüm. Bebekken ninniler, çocukken antlar, okul şarkıları, bilmece-bulmacalar… Gençlikte aşka dair şarkılar, filmler, türküler benimdi. Sonraları ölümü, ana olurken doğumları, oğul kayıplarını, kent-ülke yıkımlarında savaşları öğrendim. Zulmün olduğu yerde zalim ve mazlum ayrımını gözlerken her şey sözcüklerle bağlantılıydı.
İlk insandan günümüze sözcükleri dizen, yan yana getirerek başka dünyalar kuran, şiir dünyasından seslenen şairdi. Çoğu insan paradan, ün hırsından, ölüp öldürmeden, kin ve nefretten yapılmışken, şiirin mayası dildi, dil ile hayatı yenilemekti. Yaşadığı dünyanın dışına çıkıp onu hem içerden hem dışardan görerek sözcükler aracılığıyla yeniden yaratmak… Şiir, şair tarafından imgelerle yaratılmış dünyanın, somut dünyayla birlikte dönen ikizi demek yanlış olmaz sanırım. Şiirin gerçeği ile dünyanın gerçeğini şairin söylem becerisi, dil bilinci, şiir birikimi, yaşama bakışı, kültürü, zekası belirler. Sözcüklerle yatıp sözcüklerle kalkan, her şeyde şiire dair ipuçları bulan birisi için yaşamda şiir çoktur.
Şiir insana yazılır, insan içindir. İlk insandan günümüze kadar yazıldı, daha sonraları da yazılacak, söylenecektir.
Şiir, birikme, göl olma sonra da taşma işidir. Gölün yatağı şairin yüreği, beynidir. Suların çeperleri yıkarak taşması ilk karalamalarımız olabilir ki bunlar genç şair için tadına doyulmaz hazlar içerir, yazan kişi yarattığı yeni dünyanın güzelliğini sezmeye başlar. Bir kez imgenin kağıtla buluşmasını gören, bir daha yazıdan ayrılamaz.
Ancak deneylerimiz göstermiştir ki her yazdığımız ‘şiir’ olmayabilir. Onun şiir olmasını sağlayan bizim ustalığımızdır. Terzi olmayan birine top top kumaşlar ya da marangoz olmayan birine avlular dolusu malzeme versek istenen giysiyi, mobilyayı yapabilir mi? Şiirin malzemesi sözcüktür, dildir. Onlara hakim olamayanlar malzemeyi boşa harcar. Bu nedenle şiir acemi şairden “Beni nerede çarçur edecek?” diye korkar. Ustalaştıkça da şair şiirden korkmaya başlar. Çünkü bir şiir olgusunu tümüyle yakalamak ve şiire geçirmek zordur, bir kısmı hep dışarda kalır.
Fazıl Hüsnü Dağlarca, Dünya Şiir Günü bildirisinde: “Bir şiir adam omuzumun gerisinde durarak şiirlerimi yazdırıyor” derken Gülten Akın, çocukluğundan itibaren içindeki “şiir çekirdeği”nden söz eder. Benim de içimde, yanımda, uyuyup uyanırken ‘bir şiir kadın’ var. Onu yaz, böyle yazma, olmamış, bu dize uzun, öteki gereksiz deyip kulağımın dibinde kendi söylediğini yaptırıyor. Buradan anlıyorum ki şiir, şairden de ayrı başlı başına özgür bir olgu. Biz şairler: Onu istediğimiz yöne, biçime çeksek de şiir kendi biçimini, temasına göre ayarlıyor, sözcüklerin uyumunu, müziğini, ritmini hesaplıyor ve yazdırıyor. Ancak kendisini tümüyle şiirin emrine vermiş, her solukta şiiri düşleyen, düşünen, araştıran, emek çekenler için bunun algılandığını düşünüyorum, şiiri bir yaka çiçeği gibi kullananlarda değil.
Şiir bilim insanı gibi disiplinli çalışmayı gerektirir. Sözcüklerin genlerini araştırır, geçmişe gider, geleceği hesaplar. Zamansız, cinsiyetsiz, dinsiz, ırksızdır… Tüm insanlık için vardır, sınırları, ülkesi yoktur. Şiir, İnsanın insana, yaşamın yaşama çevirisidir. Nitelikli bir çeviri için önemli koşullar vardır. Bunların başında da dil bilgisi ve bilinci gelir.
Şiirin özgür ve muhalif duruşu çağlar boyu şair için tehlike oluştursa da şairler yakılsa, asılsa, derileri soyulsa da varlığını sürdürecektir. İnsanın olduğu yerde özgürlük için savaşmak kaçınılmazdır. Savaşın önemli aracı da şiirdir. İnsana en hızlı ulaşan şey sözdür. Şiir devrim yapmaz, ölüp öldürmez. İnsanı insan yapar, insanlaştırır. Nicel değişimlerle güzele, gerekliye, estetik olana değiştirip dönüştürür. Şairler kıyıma, baskıya uğrarken şiir, yer altı suyu gibi, bir göze kapanırsa başka bir gözeden fışkıracaktır. Şiirin, şairde biriken göl olduğunu ve onun taşma yerinin de dil olduğunu bildiğimize göre; hayat sürdükçe, insan var oldukça yazılıp söylenecektir.
Şiir yaşamın yaşama çevirisidir. Aşk ve emek yakıtıyla çalışır. Bunların olmadığı yerde dünya dönmez, yaşam yürümez.
Yoldaşınız şiir olsun…