DÖRT DUVARIN ÖTESİ: AŞEVLERİ, HALK KANTİNLERİ...

SOVYET iktidarının kurulmasından iç savaşın bitimine kadarki süreçte öncelikli olarak şehirlerde ve sanayi merkezlerinde Komünist Partisinin ve Jenotdel’in önderliğinde ücretsiz çocuk yuvaları, kamu aşevleri ve çamaşırhaneler kurulmaya başlandı. Emekçiler cumhuriyeti, 1918 ilkbaharından itibaren bütün kentlerde kolektif beslenme ilkesini kabul etti ve büyük kentlerden başlayarak zaman içerisinde uygulamaya koydu. Aile ekonomisinin yerini belediye kantinleri ve çocuklar için bedava yemek dağıtımı almaya başladı. 1919-1920 yıllarında Petrograd halkının yüzde 90‘ı kolektif beslenmeye kayıtlıydı. Moskova’da halkın yüzde 60’ından fazlası düzenli olarak kantinlere gidiyordu. 1920’de kolektif beslenme kurumları çocuklar dahil 12 milyon kentliye, şu ya da bu biçimde, hizmet ediyordu. Yalnızca bu gelişmenin bile kadınların yaşamlarında hatırı sayılır bir değişiklik yarattığı açıktı. Kadın için köleleştirici olan mutfak, ailenin var olması için zorunlu olmaktan çıkmıştı.

‘ÇOCUKLARA BİR ÖĞÜN ÜCRETSİZ YEMEK TEKİL EV İDARESİNİ GERİLETİYOR’

Savaş ve iç savaşın yarattığı tahribatın sonucunda yaşanan açlık ve kıtlığın zorunlu kıldığı besin maddelerinin dağıtımının örgütlenmesinin zorunluluğu, çocuk yuvalarının ve kamu aşevlerinin en yaygın şekilde örgütlenmesini hem kolaylaştırdı hem de zorunlu kıldı. 1918’den itibaren tüm şehirlerde hayata geçirilmeye çalışılan kamusal halk kantinleri büyük rağbet görüyordu. Yerel sovyetler, kamu halk kantinlerinin yanı sıra çocuklar ve gençler için bir öğün ücretsiz öğle yemeği de sağlıyordu. Ülkenin içinde bulunduğu zorlu koşullara rağmen hayata geçirilen bu sisteme dair Kollontay şunları söylüyordu: “Yerel sovyetlerin kamu halk kantinleri ve çocuklar ve gençler için verdiği ücretsiz öğle yemeği, tekil ev idaresini geriletiyor. Kamu halk kantinlerinin genişletilmesi ve tüm toplum için gerçekleştirilmesi yoksulluğumuz ve malların eksikliği nedeniyle engelleniyor. Ama prensip olarak şimdiden bu kolektif beslenme sistemini pratikte uyguluyoruz ve gerekli dağıtım ağlarını kuruyoruz.”

Kaynaklar: * Halkın Devlet Yönetimine Katılımı Üzerine * Rusya’da 1917 Sosyalist Ekim Devrimi ve Kadınların Kurtuluşu * Marksizm ve Cinsel Devrim * Continuity and change in soviet local government, 1947–1957.