DEMİRYOLU TALEBE YETİŞEMİYOR
ihracat taşımalarında yaşanan sorunlar demiryoluna talebi artırdı. Ancak hem kapasitenin hem de TCDD’nin lokomotif sayısının yetersizliği nedeniyle talep karşılanamıyor. Özel sektör ise yatırım için serbest rekabet ortamını sağlayacak düzenlemeleri bekliyor.
Karayolunda yaşanan geçiş belgesi problemleri demiryoluna talebi artırdı. Ancak kapasite yetersiz olduğu için firmalar yeni müşteri alamıyor. TCDD’nin lokomotifleri yetersiz kalıyor. Özel sektör lokomotif yatırımı yapmak istiyor ama bunun için serbest rekabet ortamının sağlanmasını bekliyor.
Demiryolu taşımacılığına talep arttı. Kur artışıyla hızlanan ihracatın yanı sıra karayolunda yaşanan geçiş belgesi gibi sorunlar demiryolundaki bu talep artışında etkili oldu. Ancak kapasite yetersiz kaldığı için firmaların çoğu yeni müşteri alamıyor. En büyük sıkıntı lokomotif konusunda yaşanıyor. Hem yurtdışı hem de iç taşımalarda tam kapasite ile çalışan TCDD’nin lokomotiflerinin kapasitesinin yetersiz kaldığını dile getiren DTD Başkanı Ercan Güleç, “Özel sektör lokomotif yatırımı yapmak istiyor ama bunun için serbest rekabet ortamının gerçek an anlamda sağlanması gerekiyor” dedi.
Bilindiği gibi, tüm dünyada giderek daha fazla önem kazanan demiryolunun Türkiye ihracat taşımalarındaki payı henüz yüzde 1’in altında. Pandeminin yoğun yaşandığı mart ve nisan aylarında karayolunda sınırlarının kapanması demiryoluna ilgiyi artırmıştı. Bu dönemde demiryoluyla ihracatın payı 0.4 puan artışla yüzde 0.9’a çıktı. Ardından haziran ayında pandemide normalleşmenin başlaması ve ihracatın hızlanmasıyla demiryoluna talep hızlandı. Son aylarda ise karayollarında geçiş belgeleri ve sınır kapılarında yaşanan beklemeler nedeniyle sanayicinin demiryoluna ilgisi daha da arttı. Demiryolu Taşımacılığı Derneği (DTD) Başkanı Ercan Güleç, demiryolunda talebe yetişemediklerini, kapasite yetersiz kaldığı için birçok firmanın yeni müşteri alamadığını dile getirdi. Güleç, pandemide 2. dalganın yarattığı kısıtlamalara rağmen kasım ve aralık aylarında sanayicinin limanlara doğru ihracat yükü taşıma talebinin devam ettiğini aktardı. Özellikle Avrupa hatlarının tam kapasite çalıştığına dikkat çeken Güleç, sektördeki en büyük sıkıntının lokomotiflerin yetersiz kalması olduğunu söyledi. Türkiye’de sadece TCDD’nin lokomotifleri kullanılıyor. Ancak bu lokomotifler ihtiyacı karşılamak konusunda çok yetersiz kalıyor. Güleç, “Şu anda ülkede lokomotif sıkıntısı var. TCDD dışında sadece bir firmanın lokomotifleri var ama o da sadece kendi işini yapıyor. Dolayısıyla arz artan talebe çok yetersiz kalıyor” dedi.
“Doğudaki sanayiciler, malını limana indiremiyor”
Demiryolundaki kapasite yetersizliği sadece yurtdışı taşımalarında yaşanmıyor. İç taşımalarda da kapasite yetersiz. Güleç, doğuda üretim yapan birçok sanayicinin kapasite ve altyapı yetersizliğinden dolayı mallarını limana indiremediğini söyledi. Güleç, “Özellikle maden, klinker gibi katma değeri düşük, fiyatı hassas ürünlerin demiryoluna ihtiyacı var. Ama demiryolunda kapasite dolmuş vaziyette. Bunun ivedilikle çözüme ulaşması lazım” dedi. Yurtiçinde demiryolu ile taşınan yüklerin 20 milyon tonlardan bu yıl 32 milyonlara kadar çıktığını belirten Güleç, kapasite sorununun aşılması durumunda yük miktarının da önemli oranda artacağını vurguladı.
Serbest rekabet ortamı yok!
Bilindiği üzere; demiryolu taşımacılığının serbestleştirilmesi kanunu Mayıs 2013’te yayımlandı. Bu gelişme hem yabancı hem yerli özel şirketleri yatırım konusunda iştahlandırdı. Yatırım planlarını yapan şirketler yıllarca alt yönetmeliklerin çıkmasını bekledi. Ocak 2017’de bu konuda önemli bir adım atılarak, TCDD Taşımacılık A.Ş kuruldu. Ancak bu adım da özel sektörün lokomotif yatırımı yapması için yeterli olmadı. Güleç, “Demiryolunda maliyetler çok yüksek. Özel sektörün bu alana yatırım yapabilmesi için serbest piyasa sisteminin tam olarak çalışması lazım. Devlet burada en büyük kurumlardan biri ile çalışıyor. TCDD devlet kurumu oldugu için zararı karşılayabiliyor. Ancak hiçbir şirket bu zararı göğüsleyemeyeceği için lokomotif yatırımı yapmıyor. Özel sektörün önünü görmesi lazım. Kâr yapıldığını görmesi lazım. Her yıl mevzuatların değiştiği bir alana kimse yatırım yapmak istemez. Çünkü bir lokomotif yatırımının geri dönüşü en az 10 yıl. Bu yatırımı yapacaksanız, fiyatlamanın ve bürokrasinin nasıl gelişeceğini görmeniz lazım. Yerli ve yabancı firmalar ancak TCDD ya da kamunun serbest piyasa koşullarına göre çalışması halinde yatırım yapar. Kamu özel sektöre alan açmalı” şeklinde konuştu.