20 TRİLYON DOLARA ULAŞAN SALGIN DESTEKLERİNİN YÜKÜ AĞIRLAŞIYOR

HÜKÜMET VE MERKEZ BANKASI DESTEKLERİ 20 TRİLYON DOLARA KOŞUYOR

COVID-19 salgınının başından bu yana hükümetlerin ve merkez bankalarının açıkladığı destek paketleri 20 trilyon dolara yaklaştı. Uzmanlar, hanelere nakit destekten milyarlarca dolar kredi garantisine kadar uygulamaya konulan kapsamlı desteklerin, özellikle gelişmekte olan ülkelerin bütçeleri üzerindeki yükü ağırlaştırdığına dikkat çekiyor. Moody’s, gelişmekte olan ülkelerin kamu gelirlerinde GSYH’lerin yüzde 2’sinden fazla düşüş öngörürken, S&P Global Ratings, kredi notlarında düşüşlerin devam edeceğine işaret ediyor. Ülkelerin, borcun finansmanında zorlanacağına dikkat çeken analistler, 2021’de bazı ülkelerde kemer sıkma önlemi gerekebileceğini öngörüyor. Gelişmelere paralel devlet desteklerinin önemli bir kısmının kurtarmalara harcandığı havacılık sektöründe, ABD’li Delta Havayolları’nın Alitalia ile birlikte pandemi süresince ilk kez Atlanta-Roma arası “karantinasız uçuş” denemesi yapacağı belirtiliyor.

Hükümet ve merkez bankalarının 20 trilyon dolara koşan destekleri, özellikle gelişmekte olan ekonomilerde bütçe yükünü ağırlaştırarak 2021 yılında borçların finanse edilebilmesine ilişkin endişeleri artırıyor. Kredi notlarında düşüşlerin sürmesi öngörülürken, bazı uzmanlar gelecek yıl kemer sıkma politikaları gerekebileceği uyarısı yapıyor.

Hükümetlerin açıkladığı COVID-19 önlem paketlerinin özellikle gelişmekte olan ülkelerde olumsuz sonuçları olabileceği belirtiliyor. Hükümetlerin borçlarını büyüme ile finanse edebilme yetkinliğinin giderek belirsizleştiği değerlendirmeleri yapılıyor. Ülkelere geçmişin aksine kesenin ağzını açmayı tavsiye eden IMF’nin tahminlerine göre hükümetlerin kriz nedeniyle yaptığı mali harcamalar ve vergi kesintileri şimdiye kadar 11,7 trilyon doları geçti. Merkez bankalarının (MB) açıkladığı 7,5 trilyon dolarlık parasal önlemlerle küresel paket toplamı 20 trilyon dolara koşuyor.

Dünya Bankası Başekonomisti Carmen Reinhart ve bir zamanlar kemer sıkmanın sembolü olan IMF bile “harcamaları artırın” çağrısı yapsa da, uzmanlar bu paketlerin yükünün arttığına ve ülkelerin borçlarını finanse etmekte giderek daha da zorlanacağına dikat çekiyor. Moody’s gelişmekte olan ülkelerin kamu gelirlerinde bu yıl GSYH’nin yüzde 2,1’ine denk gelen düşüş olmasını öngörüyor. Uluslararası Finans Enstitütüsü verilerine göre gelişmekte olan ülkeler ocak-eylül döneminde yurtdışına 145 milyar dolar tahvil ihraç etti, iç piyasada da toplam 630 milyar dolar tahvil ihracı gerçekleştirdi. IMF 80’den fazla ülkeye 100 milyar dolar acil fonlama sağlarken, Dünya Bankası öncülüğünde kalkınma bankaları 75 milyar dolar borç verdi. Financial Times’a

konuşan Absolute Strategy Research yöneticisi Adam Wolfe, “Gelecek yıl daha sıkı yurtiçi ve uluslararası finansman koşullarının birçok gelişmekte olan ekonomiyi kemer sıkmaya itmesini bekliyoruz” diyor.

Analistler özellikle IMF kredilerinde koşullar yumuşasa da 2021 yılında kemer sıkması gereken ülkeler olabileceğini belirterek gelişmekte olan hükümetlerin finansman risklerinin henüz tam net ölçülemediğine dikkat çekiyor.

UBS yatırım bankacılığı birimi Başekonomisti Bhanu Baweja, “Asıl test ilk paket destekleri ve IMF’nin desteklerinin emiliminden sonra gelecek” diye uyarıyor. Gelişmekte olan ülkelerin yatırım/ GSYH rasyonlarının uzun bir süre düşüşte olacağını belirten Baweja, ülkelerin yatırım ve büyüme kabiliyetlerinin uzun vadeli yaralar almakta olduğuna dikkat çekerek “Bu gelişen ülke varlıkları için kredilerden çok daha önemli bir konu” diyor.

IMF verilerine göre dünya genelinde büyük ekonomiler tarafından açıklanan bazı önlemler ise şöyle: ABD: Bireylere haftalık 600 dolarlık işsizlik yardımı ve 1200 dolarlık doğrudan ödeme gibi önlemlerin de aralarında olduğu GSYH’nin yüzde 11’ine denk gelen 2,3 trilyon dolarlık paket açıklandı. KOBİ kredilerini içeren 483 milyar dolarlık bir maaş koruma paketi de açıklandı. Toplamda önlemlerin 1 trilyon dolardan fazlası kredi garantilerinden oluşuyor. ABD Merkez Bankası da faizleri 150 baz puan indirerek

yüzde 0-25 aralığına çekti. ALMANYA: Ülkede krizle mücadele için hükümet mart ve haziran aylarında toplamda GSYH’nin yüzde 8,9’una denk gelen 156 ve 130 milyar dolarlık iki büyük teşvik paketi açıkladı. Kalkınma bankası tarafından açıklanan kredi garantileriyle paket toplamı 757 milyar Euro’ya (GSYH’nin yüzde 24’üne) yükseldi. Kısa dönem çalışma ödenekleri ağustosta 12 aydan 24 aya uzatıldı. İNGİLTERE: Politika faizini 65 baz puan indirerek yüzde 0,1’e düşürdü. Merkez Bankası eksi faizi değerlendiriyor. GSYH’nin yüzde 15’ine denk gelen 330 milyar sterlinlik kredi garantisi sağlandı. İkinci çeyrekten itibaren KDV ödemelerini öteledi.

TÜRKİYE: IMF verilerine göre GSYH’nin yüzde 12,8’ine denk gelen mali paket açıklandı. Bunun yüzde 6,8’lik kısmını şirket ve hanelere sağlanan kredi garantileri oluşturdu. Yüzde 1,5’lik kısmı ise devlet bankalarındaki kredilerin ötelenmesi. Ocak 2021’e kadar işten çıkarma yasaklandı. Kısa çalışma ödeneği ise GSYH’nin yüzde 0,4’üne denk geliyor. 300 baz puan faiz indirimi sonrası politika faizi tekrar yüzde 15’te.

ÇİN: GSYH’nin yüzde 4’üne gelen 4,8 trilyon yuanlık muhtelif mali paket açıklandı. 1,8 trilyon yuanlık da parasal teşvik açıklandı. Farklı politika faizlerinde indirime idildi. KOBİ’ler için finansmanda ek faiz indirimleri uygulandı. HİNDİSTAN: GSYH’nin yüzde 3,2’sine yakın hükümet harcaması

ve GSYH’nin yüzde 5,2’sine denk gelen kredi garantisi açıklandı. Destekler toplamda GSYH’nin yüzde 8,4’üne denk geliyor. Pandeminin başında sosyal koruma ve sağlık harcamaları artırılırken, hanelere nakit transferi, gıda ve yemeklik yağ yardımı gibi destekler yapıldı. Merkez Bankası da faizleri düşürerek yeni likidite sağlayacak genişlemelere gitti.

BREZİLYA: Açıklanan mali paketlerin toplamı GSYH’nin yüzde 12’sine denk geliyor. 2020 bütçe açığının yüzde 8,4’e çıkması öngörülüyor. Düşük gelirli ve gölge ekonomide yer alan hanelere nakit transferi, işveren destekleri, vergi indirimleri, sağlık harcamaları ve GSYH’nin yüzde 4,5’ine denk gelen kredi garantileri önlemler arasında. Merkez Bankası politika faizini 225 baz puan indirime giderek tarihi dip olan yüzde 2’ye çekti.

RUSYA: Açıklanan mali paketlerin toplamının GSYH’nin yüzde 4,2’sine denk geldiği tahmin ediliyor. İşsizlik ödenekleri, asgari ücret, sağlık çalışanlarına yapılan ödemeler, sosyal destekler artırıldı. KOBİ’ler asgari ücret üzerindeki katkı paylarından muaf edildi. Merkez Bankası 200 baz puanlık faiz indirimine gitti.

ENDONEZYA: Sırasıyla GSYH’nin yüzde 0,2’si, 2,6’sı ve 4,2’sine denk gelen üç büyük paket açıklandı. Sağlık sektörüne destek, test ve tedavi kapasitelerinin artırılması ve düşük gelirli hanelere gıda yardımı ve nakit transferi yapılması gibi önlemler yer alıyor. Kurumlar vergisini yüzde 25’ten yüzde 22’ye düşürdü. 2020’de yüzde 20’ye düşürülecek. Devlete ait şirketlere sermaye enjeksiyonu, kredi karantileri ve borç yapılandırma gibi önlemler de açıklandı. Merkez Bankası faizi toplamda 125 baz puan düşürerek yüzde 3,75’e çekti.

GÜNEY KORE: Üç büyük teşvik paketinin toplamı GSYH’nin yüzde 14’üne denk geliyor. Vergi gelirlerini kayda değer oranda düşürecek önlemler arasında şirketlere istihdamı artırmaları için sağlanan destekler ve sosyal güvenlik, hastalık koruma, dijital ve yeşil ekonomiye dönüşüm harcamaları öne çıkıyor. Merkez Bankası politika faizini 75 baz puan düşürdü.