Limanlarda acil yatırım ihtiyacı karşılanamıyor!
Kullanım süresinin kısalmasının, dönüşüm ve ilave kapasite yatırımlarının önünde engel oluşturduğunu savunan işletmeciler, süre uzatımı talep ediyor
Mega gemilerin devreye girmesi, yeşil dönüşüm ve deniz taşımacılığındaki büyüme beklentileri, limanlarda acil yatırım ihtiyacı ortaya çıkardı. Ancak, işletmeciler dayatan yatırımları yapma konusunda istekli değil. Zira, Türkiye limanlarında elleçlenen yüklerin yüzde 95’inden fazlasını gerçekleştiren özel limanlarda işletme sürelerinin bitmesine az bir süre kalmış durumda. DÜNYA’ya konuşan sektör temsilcileri, “6-7 yılı kalan tesislerimiz var. Bu süre içinde yatırımların geri dönüşü mümkün değil” diyor. İşletmeciler, yakın dönemde tersaneler ve serbest bölgelerde yapıldığı gibi, limanlardaki kullanım sözleşme sürelerinin uzatılmasını istiyor.
Türkiye’de konteyner yüklerinin hızlı bir şekilde artması ve küresel ticarette mega gemilerin filoya katılması limanlarda kapasite ihtiyacını artırdı. Sadece önümüzdeki üç yılda konteyner elleçleme miktarında 2020’ye göre yüzde 16’ya yakın artış hedefleniyor. Dijitalleşme, yeşil dönüşüm ve diğer teknolojik gelişmeler de limanlarda yatırımı zorunlu kılıyor. Ancak limancılara göre, özel liman işletmesinin kullanım sözleşmelerinin dolmasına çok az bir süre kalmış olması, yapılacak yatırımların önünde büyük bir engel oluşturuyor. Yetkililer, bu konuda acil çözüm bekliyor.
Türkiye’de faaliyette olan 180’den fazla liman, iskele, dolfen şamandıra niteliğinde kıyı tesisi bulunuyor. Bugün itibarıyla Türkiye’de elleçlenen yükün nerede ise yüzde 95’ten fazlası özel liman işletmeleri tarafından gerçekleştiriliyor. Türkiye’nin dış ticaretinin değer olarak yüzde 65’e yakını, tonaj olarak ise neredeyse yüzde 85’e yakını deniz yoluyla yani limanlar üzerinden gerçekleşiyor. Türkiye Liman İşletmecileri Derneği (TÜRKLİM) Yönetim Kurulu Üyesi Aydın Erdemir, limanlarda elleçlenen yük miktarının hızla arttığına dikkat çekerek, “Türkiye’deki tüm limanlarımız dikkate alındığında 2020 yılında yaklaşık 497 milyon ton yük elleçlenirken 2021 yılının ilk altı ayında 2020 yılına göre toplam yükte yüzde 5,12 oranında artış sağlandı. Pandemi döneminde aldıkları önlemlerle ve hayata geçirdikleri olağanüstü tedbirlerle Türkiye limanları ülkemizin dış ticaretinin ana kapıları ve üsleri olan limanları kesintisiz bir şekilde açık tuttu. Fazla bir tonaj kaybı olmadan 2020 yılını tamamlayarak 2021 yılına beklentilerin çok üstünde hızlı bir şekilde başladı. Bu büyüme devam ediyor” dedi.
“2050 hedefleri için liman kapasitesi 3 katına çıkmalı”
Küresel ticaretin sürdürülebilirliği için sürekli büyüyen gemiler nedeniyle hem mevcut limanların kapasite artışı yatırımları bir zorunluluk haline geldiğini hem de Türkiye’nin 2023 ve 2050 hedefleri için mevcutların dışında yeni liman projesinin hayata geçirilmesinin zorunlu olduğunu vurgulayan Erdemir, “Türkiye’nin dış ticaretinin hedeflendiği gibi büyümesi ve rekabet gücünün artması gelecekteki liman yatırımlarının zamanında tamamlanmasıyla mümkün. 11. Kalkınma Planı’nın 2023 yılı hedeflerinde bile 13,5 milyon TEU konteyner elleçleneceği öngörülüyor. Bu bile gelecek 3 yıl içinde 2020 yılına göre yüzde 16 oranında bir konteyner artışı demek. 2050 yılı hedeflerine baktığımızda ise 2020 yılında 497 milyon ton olan toplam yükün toplamda asgari olarak 1 milyar tona, 12 milyon TEU olan konteyner sayısının ise 35 milyon TEU’ya çıkması öngörülüyor. Bu hedeflerin gerçekleşmesi için liman kapasitesinin mevcut durumda Türkiye’de kurulu olan liman kapasitenin 2-3 katına çıkması gerekecek. Bu durum mevcut liman işleticilerimiz dışında ülke içinden ve/veya dışından çok büyük ölçekte yatırım yapabilecek yeni liman yatırımcılarının sektöre girmesi ile mümkün olacak” diye konuştu.
Dijitalleşme, yeşil dönüşüm ve diğer teknolojik gelişmelerin de limanlarda çok yüksek tutarlarda yatırıma ihtiyacı doğurduğunu vurgulayan Erdemir, ancak kullanım sözleşmelerinin süresinin dolmasına az bir süre kalmasının bu yatırımların önünde büyük bir engel olduğunu söyledi. Erdemir, “Türkiye’de faaliyette olan çok sayıda özel liman işletmemizin kullanım sözleşmelerinin kalan süreleri kısaldı. Hatta kullanım süresinin 6-7 yıla kadar düşen liman tesislerimiz de bulunuyor. Yap-İşlet-Devret (YİD) modeli olarak da kabul edeceğimiz bu kullanım sözleşmelerine baktığımızda kullanım süresi kısalan çok sayıdaki liman işletmesinin ülkemizin ihtiyaç duyduğu liman yatırımlarını yapabilmesi ve kalan süresi içinde bu yatırımlarının karşılığını alabilmesi maalesef mümkün değil. Çok büyük yatırım tutarları gerektiren, yatırımın geri dönüş süresi de çok uzun olan liman yatırımlarında mevcut kullanım sürelerinin bugünden uzatılarak liman yatırımcılarımızın önlerini görmesi ve ülke limancılığımız için gerekli olan yatırımları yapmasının sağlanması ülkemizin büyüyen dış ticaretine paralel olarak rekabet gücünü koruması açısından da elzem ve hayati” açıklamasını yaptı.