Türkiye son 5 yılda 5 unicorn çıkardı

15 Temmuz süreciyle birlikte Türkiye, politik olduğu kadar ekonomide de önemli sorunlarla karşılaştı. Yurtdışına göç eden dolar milyonerlerinin sayısı arttı. 2015 yılında yalnızca 1.000 Türk dolar milyoneri Türkiye’den ayrılırken bu sayı 2016’da ve 2017’de 6 bine çıktı. Darbenin ilk iki yılında toplamda 12 bin dolar milyoneri ülkeyi terk etti.

Türkiye’ye yapılan yatırım planları yavaşladı, yurtdışında Türk firmalarının varlığı güçlendi. 2018 yılından sonra toparlanma yaşanan süreçle birlikte Türkiye’de hem yabancı hem de yerli yatırımlar arttı. Gelin 15 Temmuz 2016’daki darbe sürecinde ve sonrasında yaşanan gelişmeleri hatırlayalım, hangi sektörlerin öne çıktığını görelim.

15 Temmuz sürecinde ilk olumlu tepki Yıldız Holding’den geldi. Yıldız Holding’in o dönem yönetim Kurulu Başkanı Murat Ülker,”15 Temmuz gecesi uçurumun kenarına gelmek hepimize büyük bir travma yaşattı ama sivil halkın yardımıyla ve dayanışmasıyla bu hain kalkışmanın başarısız olması en büyük kazancımız oldu” dedi ve Türkiye’ye 5 yılda 5 milyar liralık yatırım yapacaklarını dile getirdi.

Ülker’in bu açıklamasına çok sayıda iş insanı eşlik etti. 2015’de Japon çelik devi Toyo ile kurduğu ortaklığı üretime başlatan Tosyalı Holding, hem Türkiye’de hem de yurtdışındaki yatırımlarını artırdı. Tosyalı, Toyo ile yaptığı yatırımlarla Türkiye’nin yıllık yaklaşık 500 milyon dolarlık ileri teknoloji ürünü çelik ithalatını ikame etmeye başladı.

En büyük yabancı yatırımcı Azerbaycanlı SOCAR

Türkiye’nin en büyük yabancı yatırımına imza atan kardeş ülke Azerbaycan’ın enerji devi SOCAR için 2016 yılı önemli bir tarihi süreci tarif ediyordu. Petkim satın almasıyla Türkiye pazarına giriş yapan SOCAR, o yıla kadar toplamda 12.6 milyar dolara varan yatırımlarını hızlandıracağını ve bu rakamı 19.5 milyar dolara ulaştıracağını açıkladı. 2016’da yeni elyaf tesisini açacağını duyuran SASA Polyester, 2017’de bu fabrikayı üretime aldı. 2017’de açıkladığı POY ve Tekstürize İplik üretim tesisi devreye girdi. Erdemoğlu Holding, 2015’te satın aldığı Adana’nın en büyük şirketi Sasa Polyester’e 5 yılda 900 milyon dolarlık yatırım yaparken, yenileri için de 1.7 milyar dolarlık bütçe ayırdığını açıkladı. Petkim ve Sasa Polyester’in varlığı ve o dönemlerden itibaren aldıkları dev yatırım kararları, salgın döneminde ülkemiz sanayisi için hammadde güvencesi oluşturması açısından da önemli sayılmalı. Ekonomik olarak zor günler geçiren Temsa, Sabancı Holding’in olduğu ortaklığa tekrar satılırken, yurtdışında Türk ekonomisinin bayraktarlığını yapan firmalardan Global Yatırım Holding, portföyündeki coğrafyaya Latin Amerika bölgesini ve İtalya gibi ülkeleri de ekleyerek dünyanın en büyük kruvaziyer liman işletmecisi unvanına ulaştı.

Koç, Asya’da yeni tesisler kurdu, önemli markalar aldı

Son 5 yıla damga vuran firmalar arasında yer alan Koç Holding, Ford’a 5 yıl içinde 1,4 milyar Euro yatırım yaparken, bir diğer iştiraki Arçelik kanalıyla da Whirlpool’un Türkiye’deki üretim merkezini 78 milyon Euro’ya aldı. Yurtdışındaki ağını güçlendiren Arçelik, Pakistan, Hindistan gibi ülkelerde yeni satın almalara imza atarken, dünyaca ünlü Japon devi Hitachi’ye ortak oldu.

Türk ekonomisinn lokomotif kuruluşlarından Sabancı Holding, 4 yılda 565 megavatlık rüzgar enerjisi santrali için 450 milyon dolar yatırım yaparken, bir başka Türk devi Şişecam, Yenişehir düzcam üretim tesisinde yaklaşık 400 milyon liralık yatırımla yenilediği düzcam fırını üretime başladı. Vestel, çamaşır ve kurutma makinesi için Manisa Organize Sanayi Bölgesi’nde 70 milyon Euro'luk yatırım yaptı, yurt dışı yatırımlarının da startını verdi.Türkiye tarihinin en büyük altın, doğalgaz rezervini son 5 yılda keşfederken, bu dönemin asıl parlayanı ise teknoloji oldu.

Trendyol, Hepsiburada Peak Games ve Getir damgası

Son 5 yıla damga vuran bilişim şirketleri arasında Türkiye’nin ilk unicorn’ları (1 milyar dolar ve üstü değer taşıyan şirket) işte bu dönemde ortaya çıktı. 2018’de dünyanın en büyük teknoloji şirketlerinden Çinli Alibaba, Trendyol’un ana ortağı olmak için 728 milyon dolar ödedi. Ancak burada asıl ilginç olan Trendyol’un satılan hissesiydi. Yüzde 75’lik hisse yapılan bu satın alma Trendyol’u aslında ilk unicorn olarak görmemizi sağladı. Zira Alibaba, 2021’de Trendyol’daki hissesini yüzde 86.5’e çıkarırken yüzde 350 milyon dolar daha ödedi. Alibaba, bu işlemle hissesini yüzde 86,5’e çıkarmış oldu. Trendyol’un değeri ise Alibaba’nın yaptığı yeni yatırımla 11 milyar dolara ulaştı. Trendyol ile başlayan unicorn fırtınası Peak Games ile ‘pik’ noktaya ulaştı.

2020’de ABD’li mobil oyun şirketi Zynga’nın 1.8 milyar dolara satın aldığı Türk oyun şirketi Peak Games’in ardından bu yılın şubat ayında Getir, 2.6 milyar dolarlık değerle ikinci unicorn olarak ekonomi tarihine geçti. Yetmedi, yurt dışına da açılan Getir, geçen haziran ayında 7.5 milyar dolarlık değere ulaşarak bir rekora imza attı. Temmuz ayında Türkiye, iki unicorn ile tanıştı. İlki 1 milyar dolar değerleme ile 155 milyon dolar yatırım alan mobil oyun geliştiricisi Dream Games. Ardından bir haber de ABD’den geldi, Doğan Ailesi’nin yönettiği Hepsiburada, Nasdaq halka arzının ilk haftasında 4.6 milyar dolar değerlemeye ulaştı. Türkiye bir yandan kendi unicorn’larını çıkarırken bir yandan da yurtdışında yeni girişimleri yakından takip etti. Koç Holding, Doğuş Grubu, Zorlu Holding, Yıldız Holding, Oyak Grubu içerde olduğu kadar dışarda da unicorn yaratmak için kolları sıvadı. Türkiye’nin yanı sıra Avrupa, ABD, Ortadoğu coğrafyasında yeme-içme yatırımlarıyla tanınan Ferit Şahenk’in Yönetim Kurulu Başkanlığı’nı yaptığı Doğuş Grubu, teknolojideki ilk önemli yurtdışı girişimini Dubai’de yaptı. Birleşik Arap Emirlikleri’nin ikinci unicorn’u Kitopi, Doğuş Grubu’nun da yer aldığı yatırımlar tarafından 415 milyon dolar topladı.