Bütçe transferleri 2023’te 850 milyar lirayla rekor kırdı
Seçim sürecinde kamuoyunda “emeklilikte yaşa takılanlar-EYT” olarak adlandırılan düzenlemenin sosyal güvenlik sistemine etkisi belli oldu. Aktif sigortalı sayısında, özellikle zorunlu sigortalı sayısında önemli düşüş görülürken, emekli olan kişilerin yine önemli bir kısmının çalışmaya devam etmesi dikkat çekti. Bu kişilerin aktif sigortalı görülmemesinin de etkisiyle, 2022’de dosya bazında 2,01 olan aktif-pasif oranı, 2023 sonunda 1,67’ye geriledi.
SGK verilerine göre aktif sigortalı sayısı 2023 sonunda önceki yıla göre 986 bin 212 kişi azalırken emekli aylığı başta olmak üzere çeşitli şekillerde aylık alanlardan kaynaklı pasifteki kişi sayısı ise 2 milyon 100 bin 949 kişi arttı. 2023 yılında 4a kapsamında çalışan sayısı EYT’nin de etkisiyle 926 bin 571 kişi azaldı. 2023’te EYT’lilerin önemli kısmının çalışmaya devam etmesiyle destek primi ödeyen statüsündeki kişi sayısı 919 bin 336 kişi arttı. 2023’te bir diğer önemli artış ise memur ve benzeri statülerde devlette çalışan sayısında oldu. SGK verilerine bu statüde çalışan sayısı 366 bin 346 kişi arttı.
Mali durum hem iyi hem riskli
EYT nedeniyle sosyal güvenlik sistemindeki mali bozulmaya yönelik ilk işaretler de gelmeye başladı. 2023’te SGK açığı önceki yıla göre yüzde 84,83 oranında artarak 39 milyar 384 milyar TL oldu. Bütçede öngörülen açık ise 59,2 milyar TL düzeyindeydi. Salgın yılı olan 2020’de açık 67,5 milyar TL seviyesine kadar yükselmişti. Buna karşılık, SGK’ya çalışan başına yapılan devlet katkısı, emeklilere verilen bayram ikramiyeleri, işveren teşvikleri, genel sağlık sigortası devletçe ödenenler vb. her türlü ödemeyi gösteren bütçe transferleri 2023’te önceki yıla göre yüzde 118,5 artarak 849 milyar 845 milyon TL’ye ulaştı. EYT’nin korkulan etkilerinden biri, emekli olacak kişi sayısındaki hızlı artış nedeniyle devletin ödeyeceği emekli maaşında artış, devlet katkısında azalışla ortaya çıkacak bozulmaydı. Emekli olanların çalışmaya devam etmesi nedeniyle bu bozulma hızlı olmamakla birlikte, EYT etkisiyle emekli olmaya devam edecek kişilerin sayısı ve olası şekilde emekli olan kişilerin kayıt dışı çalışmaya kayma olasılığı nedeniyle bozulmanın daha ciddi boyuta ulaşma ihtimali devam ediyor.