Güverte yaşamı için tasarımlar

Kadir Has Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümü öğrencileri, ‘Life on Board’ başlıklı bir proje çalışması yaptı. Projenin hedefi tekne üzerindeki yaşamı kolaylaştırıcı, yenilikçi ürünler tasarlamaktı ve birbirinden fark

Yat üretiminde önemli bir noktada bulunan ülkemizde denizlere olan merakın ve ilginin hızla artmasına rağmen insan ile denizin ilişkisinin henüz çok ileri düzeyde olduğunu söylemek zor. Halen denizcilik sektöründeki üretim ve ürün geliştirme sınırlı düzeyde. Özellikle tekne ve yelkenli ekipmanı büyük oranda yurt dışından ithal ediliyor. Türk yat ve tekne endüstrisinin, yan sanayi ile birlikte ekonomik büyüklüğü 5-5,5 milyar dolara ulaşıyor ve yıllık %20’lik büyüme hızı ile ülke büyüme ortalamasından oldukça fazla. Sektör tekne ve yat üretimine odaklanarak çok başarılı projelere imza atmakla beraber tekne üzerindeki donatılarla ilgili henüz ciddi üretim yapılmıyor. Teknelerle birlikte tekne ekipmanının da geliştirilerek özgünleşmesi sektör için ciddi bir ilerleme yaratacaktır.

2015 güz döneminde, Kadir Has Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümü ‘Design Studio II ve III’ tasarım stüdyoları kapsamında ‘tekne ve yelkenlilerde kullanım amaçlı ürün ve donanım tasarlanması’ konusu üzerine ‘Life on Board’ başlıklı bir proje çalışması yapıldı. Projenin hedefi tekne üzerindeki yaşamı kolaylaştırıcı özgün, yenilikçi ürünler tasarlamaktı. Projenin alt amaçlarından biri ise kompozit ve yenilikçi malzemelerin tasarlanacak ürünlerde kullanılmasıydı. ‘Endüstriyel’ tasarım alanında ise profesyonel bilgi kaçınılmaz gereklilik durumunda. Ürün tasarımı çalışmalarında doğru ihtiyacın belirlenmesini sağlayacak profesyonel uzmanlarla iletişim içinde olunması sürecin verimliliğini sağlar.

‘Life on Board’ ürün tasarımı proje çalışmasının yenilikçilik seviyesinin yüksek olması için proje süreci olağanın ve aynı zamanda stüdyo duvarlarının dışına çıkarak sahada, yani doğrudan sektörün içinde bir çalıştay olarak kurgulandı. Bu amaçla ATM Yacht&design firmasının Bodrum’da bulunan tersanesinde beş gün süren bir çalışma yapıldı. Çalıştay, benimle birlikte bölümün yarı-zamanlı öğretim görevlilerinden Turgut Çırpanlı tarafından yürütüldü. Çalıştay boyunca tasarım öğrencileri Bodrum Milta Marina’da ve Bodrum Tersaneler Bölgesi’nde çalıştı. Bu süreçte tasarım çalışmaları iki farklı profesyonel koşul içinde olunmasını sağladı; bu koşullardan ilki doğrudan kullanıcı ile temas halinde ve kullanımın içinde olmaktı. Diğer koşul ise tasarım ekiplerinin uzmanları ile birlikte sektörün üretim faaliyetlerinin içinde yer almalarıydı.

Çalıştayın ilk aşamasında endüstri ürünleri tasarımı adayları ekipler halinde Bodrum Milta Marina’da ve liman bölgesinde tekne sahipleri, kaptanlar ve tekne mürettebatı ile birebir görüşmelerle saha araştırması yaptı. Tüm gün boyunca tasarım ekipleri özel yatlar, tekneler ve turizm amaçlı guletleri yakından inceledi ve tekne personelleri yüz yüze görüşmeler yaptı. Saha araştırmaları ve görüşmelerin sonuçları gün bitiminde yapılan toplantı ile değerlendirildi. Tekne çalışanlarının genellikle günlük hayattaki çözümleri tekne üzerine aktararak yahut kullanılagelen tekne ekipmanı ile çözmeye çalıştıkları gözlemlendi.

Şikayetlerin çoğunlukla ihtiyaca yönelik olmayan çözümlerin ve ürünlerin kullanılmasından kaynaklandığı görüldü.

Çalıştayın ikinci gününde İlhan Koman’ın 105 yaşındaki yelkenli teknesi Hulda ziyaret edilerek geleneksel bir teknedeki temel işlevler üzerinde detaylı incelemeler yapıldı. Saha araştırma ve gözlem sonuçları çalıştayın üçüncü gününde tasarım ekipleri tarafından sunulmasıyla başlandı. Aynı günün ikinci bölümüne ‘How To’ yaratıcı tekniği kullanılarak problem analizi derinleştirilmesi ve olası problemlere yenilikçi çözüm yaklaşımları belirlenmesiyle devam edildi. Çalıştayın dördüncü gününde bir önceki evrede belirlenen tasarım problem alanı analizleri sonucunda gruplar iki tasarım hedefi seçti ve buna yönelik tasarım çözümleri geliştirmek amacıyla beyin fırtınası çalışmaları yaptı. Her grup buldukları ham tasarım fikirlerini değerlendirdi, tasarımını yapacaklarını seçti ve ardından ilk fikir eskizlerini yaparak tasarımlarını geliştirdi. Çalıştayın son gününde ise seçilen tasarım çözümlerinin mock-up modelleri yapılarak üçüncü boyuta aktarıldı. Son aşamada geliştirilen tasarım çözümlerinin ölçekli ve detaylı modelleri ile proje sunumlarının yapılması ile çalıştay süreci tamamlandı. Çalıştay sürecince beş gruba ayrılan endüstri ürünleri tasarımı bölümü öğrencileri beş ayrı ürün geliştirdi.

Ürünler

‘Denize Adam Düştü’ grubu denize düşenleri kurtarmaya yönelik kendiliğinden kilitlenen bir can simidi tasarladı. Nal tipi can simitlerinin yerine kullanılması için geliştirilen ‘MOB’, denizdeki kişinin bulunduğu noktaya isabetli atışın yapılmasını sağlayan fırlatma parçası ile parçaya iple bağlı kendiliğinden kilitlenen can simidinden oluşuyor.

Bir gulet kaptanının söylediği ‘deniz fakiri sevmez’ sözünden yola çıkarak ‘Denizin Fakirleri’ ismini alan tasarım ekibi deniz üzerinde oyun oynamayı sağlayan yüzer bir oyun masası tasarladı. Oyun masası farklı parçaların birbirine kenetlemesi ile su yüzeyinde kalabilen ve masaya iliştirilebilen destek birimlerinden oluşuyor. Masa parçaları, kullanılmadıkları zamanlarda tekne üzerinde yeniden birleştirilerek bir sehpa formunu alabiliyor, bu sayede ürüne ek işlev kazandırılırken güverte üzerinde depolama sorunu çözümlenmiş oluyor.

Tasarım süreci boyunca tekneler üzerinde dolaşan ‘Designers of the Sea’ ekibi yolcu ile birlikte ağır yük taşımaya yarayan çok işlevli ve ayarlanabilir pasarella tasarladı. Mevcut pasarellalar basit köprüler işlevindedir. Karbon elyaf olarak tasarlanan ‘Twinpass’ farklı yüksekliklere bağlantı yapılmasını sağlayan basamak mekanizmasına sahip. Düzlem olarak kullanıldığında ise hareketli bir taşıma bandına dönüşüyor. Hareketli bant sayesinde güverte üzerine taşınması istenen yükler kolaylıkla taşınabiliyor.

Usturmaçaların güverte üzerinde yarattıkları en önemli sorunun seyir sırasında onların depolanması olduğu görüldü. Güverte üzerindeki dostlukların gücünden ismini alan ‘Old Sports’ ekibi aynı zamanda oturma birimi haline gelebilen çift işlevli bir usturmaça tasarladı. Otomobil lastiklerinde kullanılan run-flat teknolojisindeki prensibi kullanılarak iç boşluklu, daha hafif ve hacmen daha az yer kaplayan usturmaça ‘Land Ho’ aynı zamanda güverte üzerinde oturma birimi olarak kullanılabilecek şekilde tasarlandı.

Çalıştaya katılan beşinci grup olan ‘Destiny’s Child’ grubu ise tekne üzerinde çöp ve atık depolama sorununa yönelik değişen hacimli bir çöp tenekesi tasarladı. ‘Throwangle’ ismini taşıyan projelerinde bir günlük atıkların depolanması için hesaplanmış birimlerden oluşuyor. Her birimin kullanmadıkları ve boş oldukları zamanlarda iç içe geçerek daha az yer kaplaması öngörüldü. Denize çöp atmamak metaforundan yola çıkarak her birim dolduktan sonra güverte üzerinde yer kaplamasını engellemek amacıyla yüzer birimler olarak geliştirildi.