Ne zaman yardım çağırmalı?

Hangi durumlarda yardım istemek gerekir

Teknedeki su seviyesinin yükselmesi, sintine pompasındaki basit bir sorundan kaynaklanıyor olabilir mi; yelkenleri indirerek ya da demir atarak teknenin pozisyonunu kontrol altına alabilir misiniz? Yoksa bekledikçe durum daha da içinden çıkılmaz bir hal mi alıyor? Bu sorunlara doğru cevap vermek hayat kurtarır. Eğer gerçekten acil bir durum yaşamıyorsanız, yapacağınız ‘mayday’ çağrısının başta Sahil Güvenlik olmak üzere tüm görevli makamları gereksiz yere meşgul edeceğini ya da sizi kurtarmak için başkalarının hayatının da riske girebileceğini unutmayın.

Yardım gerekiyorsa

Yardım çağrısı yapmaya karar verdiyseniz, size pozisyonunuz, sorunun kaynağı, ne tür bir teknede olduğunuz ve ekibin kaç kişiden oluştuğu sorulacaktır. Çağrıyı yapmadan bu bilgileri tekrar edin, panik içinde en basit soruları bile cevaplamanın zor olduğunu göz önünde bulundurun.

Eğer GPS ile birlikte çalışan bir telsiziniz varsa, yardım çağrısı yapmanın en basit yolu Vhf’teki ‘distress’ düğmesine basmaktır. Bu düğmeye bastığınızda ekrana karaya oturma, denize adam düştü gibi bazı tehlikeli durum seçenekleri çıkacaktır. Bunlardan birini seçin. Zaman yoksa beş saniye boyunca kırmızı düğmeyi basılı tuttuğunuzda sebebi belirtilmese de, tehlikede olduğunuz bilgisi, teknenin modeli ve konumuzla birlikte Sahil Güvenlik’e ulaşacaktır. Elbette telsiz GPS’E bağlıysa...

Yardım çağrısı duyarsanız

VHF Kanal 16’dan yardım çağrısı duyarsanız bir kalem kağıt alıp söylenenleri not edin. Sahil Güvenlik’in yanıt vermesini bekleyin. Kimseden cevap gelmezse ve yardım edebilecek

pozisyondaysanız bunun göreviniz olduğunu unutmayın. Yardıma ihtiyacı olan tekne Sahil Güvenlik’in erişiminin dışında kaldığı, direği kırıldığı ya da gönderdiği sinyal zayıf kaldığı için cevap gelmiyor olabilir. ‘Mayday relay’ ile tehlike mesajını o tekne için siz tekrar edebilirsiniz. ‘Mayday relay’ mesajı üç kez geçilir.

Denize adam düştü

Eğer deneyimli bir dümenciyseniz denize düşen ekip arkadaşınızı tekneye almak sizin için sorun olmayabilir. Ancak uzun süredir denize adam düştü manevrasını çalışmadıysanız, su soğuksa, deniz çok dalgalıysa, olay gece yaşanıyorsa, denize düşen kişinin can yeleği yoksa, onu kısa sürede çıkarabileceğinizden şüphe duyuyorsanız yardım çağırın. Soğuk su kalp krizine, şoka, hiper ventilasyona sebep olabilir, dalgalı deniz iyi yüzücüler için bile boğulma tehlikesi yaratabilir.

Yangın

Teknede yangın, genelde motor dairesi ya da mutfakta meydana gelir. Gaz kaçağı gibi durumlarda sonuçlar yıkıcı olur ve önceden yardım isteme şansı genelde olmaz. En doğrusu gaz kaçağı için önceden önlem almaktır.

Motor dairesindeki yangını hemen kontrol altına alamadıysanız yardım çağırmak için beklemeyin. Genel kural olarak teknede en ufak yangın bile tehlikelidir.

Direk kırılması

Direğin tepesinin kırılıp güverteye düşmesi, halat ve tellerin kafanızın üzerinde uçması herkesin panikleyeceği bir durumdur. Öncelik ekipte yaralı olup olmamasında. Eğer yaralı varsa yardım çağrısı için beklemeyin. Pervaneye takılabilecek halat ve telleri ortadan kaldırmadan motoru çalıştırmayın. Eğer direk ya da belli bir kısmı bir yana devrilmiş ancak hâlâ çarmıhlara bağlıysa dalgalı denizde teknenin gövdesine zarar verebilir. Bu yüzden çoğu teknede çarmıhları kesebilecek cıvata keskisi ya da demir testeresi bulunur. Kimse yaralanmamışsa, deniz sakinse ve kırılan direğin parçalarını gövdeye zarar vermeyecek şekilde kontrol altına aldıysa deneyimli bir dümenci yardım çağrısı yapmadan da motorla limana ulaşabilir.

Gövdede su sızıntısı

Teknenin su alması hızlı tespit ve karar verilmesi gereken bir durumdur. Sintinedeki suyun tadına bakın eğer tatlıysa kısa vadede acil bir durum yoktur. Ancak su tuzluysa hemen sızıntının kaynağını bulmalısınız. Motor soğutma suyundaki sızıntıdan kaynaklanan bir sorun da olabilir. Eğer sızıntının kaynağını bulamıyorsanız ve su yükseliyorsa beklemeden yardım çağrısında bulunun. Ardından can salını hazırlayın.

Can salına binmek

Pek az denizci bu tecrübeyi yaşamıştır. Can salına binmeniz ve tekneyi terk etmeniz gerekiyorsa ne olursa olsun yardım çağrısını yapın, aksi taktirde bulunma ihtimaliniz çok düşüktür. 1979’daki Fastnet Yarışı’nın üçüncü gününde gelen fırtına tüm filoyu dağıttı. Birbiri ardına gelen yardım çağrılarının ardından tarihin en büyük kurtarma operasyonlarından biri gerçekleştirildi. Buna rağmen 15 yarışçı ve üç kurtarma görevlisi hayata veda etti. Sonradan ortaya çıkan ilginç gerçeklerden biri fırtınada terk edilen 24 tekneden 19’unun yüzer halde bulunmasıydı. Unutmayın tekneniz sahip olabileceğiniz en güvenli can salıdır; sadece ve sadece teknede kalma şansınız kalmadığında onu terk edin. Uzun seyirler yapıyorsanız güvenlik eğitimi alın. Can salına çıkmanın düşündüğünüz kadar kolay olmadığını göreceksiniz.

Acil sağlık yardımı gerektiğinde

Sağlık konusunda eğitiminiz yoksa durumun acil olup olmadığına karar vermek zordur. Herkesin acıya dayanıklılığının ve durumlar karşısındaki metanetinin de farklı olduğu düşünüldüğünde doğru kararı vermek için bir bilene danışmak gerekebilir.

Kıyıya yakın seyrediyorsanız, durumun ciddi olduğunu düşünüyorsanız Sahil Güvenlik’i arayarak ya da panpan çağrısı yaparak tıbbi tavsiye isteyebilirsiniz. İlk yardım bilen birisi size durumun acil olup olmadığı konusunda bilgi verebilir, acilse helikopter ya da cankurtaran botu istemeniz gerektiğini söyleyebilir.

Elektronikleriniz çalışmıyorsa ve yerinizden emin değilseniz

Gps’ler sayesinde artık olduğumuz pozisyonu metresi metresine görebiliyoruz taa ki ekran kararana kadar. İşte o zaman cetveli ve kalemi çıkarma vakti geliyor. Ancak uzun zamandır pozisyonunuza bakmadıysanız ve haritaya ya da seyir de erine kaydetmediyseniz, etra a da bir kara parçası yoksa, yerinizi tespit etmek zor olabilir. En son pozisyonunuzun üzerinden zaman geçtiyse hızınızı ve akıntıyı hesaba katarak kesin olmayan pozisyonunuzun bir dairesini çizebilir; gideceğiniz yere güvenle ulaşabilirsiniz. Görüş mesafesi düşükse daha zor olacaktır ancak yine de sadece elektronik ekranların kararması yardım çağrısı için gerekçe olamaz. Her dümenci seyir de eri, pusula, echo sounder (sesli iskandil), küre (eyeball) ve kağıt harita kullanarak seyretmeyi bilmelidir.

Motorun çalışmaması

Motoryat ya da yelkenlide olmanıza göre durumun aciliyeti değişiklik gösterir elbette. Ancak motoryatta bile her motor arızası yardım çağırma sebebi olmamalıdır. Öncelikle demir atarak pozisyonu korumak ve arızanın boyutunu tespit etmek daha yerinde olur. Örneğin pervaneye dolanan bir naylon torba için Sahil Güvenlik’i çağırmak ne kadar doğru olur? Ancak çözemediğiniz bir sorun sebebiyle motorun çalışmaması, pervanenin düşmesi sonucu sürüklenmek acil durum çağrısına mecbur bırakabilir. Yelkenlideyse motorunuzun çalışmadığı ancak yelkenlerinizi açıp limana ulaşabileceğiniz bir durumda yardım çağrısında bulunmamanız gerektiğini belirtelim.

Dümeni kaybettiğinizde

Dümen dolabı olan çoğu yelkenli teknenin acil durumlar için yeke dümeni de bulunur. Sakin hava ve deniz şartlarında bunu kullanarak limana ulaşabilirsiniz. Yine de manevra kabiliyetinizin sınırlandığını Sahil Güvenlik’e bildirmenizde fayda vardır.

Dümenin sıkışması ise genelde sualtı müdahalesi gerektiren bir durumdur. Dümen sistemindeki sorunlara karşı bazı doğaçlama çözüm yöntemlerine başvurabilirsiniz. Tekneye geçici bir dümen yapmaya çalışabilirsiniz. Temel olarak geçici dümen için tekneye sabitlenmiş bir şa ve şa a sabitlenmiş pala görevini görecek sağlam bir düzleme ihtiyaç vardır. Şa yerine balon gönderi, pasarella, desteklenmiş bir kürek gibi bir parça; düzlem yerine ise heç kapakları, kamara kapıları, döşeme tahtaları gibi sağlam malzemeler tercih edilebilir. Geçici dümen palasının su üzerine çıkmasını engellemek için ise zincir veya ağır halatların düzlemlere bağlanması gerekebilir. Denize bırakılan ağırlıklar ve deniz demirleri sayesinde de tekne kontrolü sağlanabilir.

Dümeninizi kaybettiğinizde karaya sürükleniyor ve buna engel olamıyorsanız derhal ‘mayday’ çağrısı yapın. Karaya sürüklenmiyorsanız sizi çekmesi için bir tekne arayın.

Fırtınayla başa çıkmak

Fırtına deneyimsiz denizciler için korkutucu olabilir. 6-7 kuvvetine çıkan havada gece seyri yapmak zorunda kalan birçok denizci sorun yaşayabilir. Ancak buradaki önemli nokta karar verme yetisinin kaybolup kaybolmamasıdır. Mide bulantısı, yorgunluk ve bilgi eksikliği tehlikeli bir birleşim olabilir. Fiziksel dayanıklılık ile beraber sekteye uğrayan zihinsel dayanıklılık ekibin teknedeki muhtemel sorunları gözden kaçırması ve dolayısıyla sorunların büyümesiyle sonuçlanabilir. Eğer mürettebatın tamamı güçsüz kalır ve teknedeki durum rahatsızlıktan tehlikeye doğru değişirse belki de yardım çağırmanın zamanı gelmiştir. Ancak bu çok tartışmalı bir konudur çünkü yardıma gelen kişinin de hayatının tehlikeye girebileceğini göz önünde bulundurmak gerekir.

Karaya oturmak

Sert bir havada tekneniz karaya oturduysa, özellikle de zemin kayalıksa, tekneyi o pozisyondan kurtarma şansınız yoksa ve ekip botla tekneden inemiyorsa mayday çağrısı yapmakta gecikmeyin.