Kripto Para Gerçeği:

Uzmanların Yorumları ile Soru İşaretlerini Kaldırın

Kasım 2017’de birkaç hafta içinde, bitcoin saçma bir yatırımdan küresel bir sese dönüştü. Kasım ortasında, fiyat tek bir bitcoin için yaklaşık 3.000 dolardı; 6 Aralık 2017’de 19.000 doları aştı. Şu anda ise değeri yaklaşık 10.000 civarında dolaşıyor. Bitcoin’i ister patlayacak bir balon olarak görün isterseniz uzun vadede büyük para kazandıracağını düşünün, ancak ortada açık bir gerçek var: Kripto para finansın geleceğini değiştiriyor. Henüz net olmayan ise, bitcoin’in ve bunun gibi kripto paraların arkasındaki teknolojinin ulusal global finansal sistemleri nasıl değiştireceğidir.

Blockchain’e bir bakış

Bitcoin, tüm kripto para birimleri gibi, işlemlerini gerçekleştiren blockchain adlı bir teknolojiye dayanıyor, böylece uzmanların neredeyse hack’lenemeyeceğini düşündükleri kadar güvenli oluyor. Ve işlemler güvenceye alındığından, işlemlerin doğrulanması maliyeti merkezi bir bankadan daha azdır, ancak kuşkusuz, bitcoin’in işlemlerinin doğrulanmasının maliyeti oldukça pahalı hale gelmiştir. Kripto para işlemleri bir banka yerine doğrudan bireyler arasında gerçekleşir. Bir kişi kripto parayı kullanarak bir işlem gerçekleştirir (örneğin, kripto cüzdanında saklanan fonları kullanarak başkasına bitcoin gönderir), işlem blokchain adındaki dijital bir deftere kaydedilir. Her kripto paranın kendi blockchain’i vardır ve büyük bir ağda karmaşık matematik işlemlerini yapan bilgisayarlar onu sürdürür. Kullanıcılar kripto parayı kullanarak belirli sayıda işlem gerçekleştirdikten sonra, bilgisayarlar bu işlemleri bir “blok” haline getirir. Bir bloğu göndermek, blochchain’e işlemler eklemek ve parasal bir ödül kazanmak için, bir bilgisayar şifreleme fonksiyonu denen karmaşık bir matematik problemini çözmek zorundadır.

Kripto para “madenciliği” denen bu işlemi yapan insanlar aslında bu işlemler için bilgisayarlarını kullanırlar. Başka bir deyişle, karmaşık bir matematik problemini çözebilecek ilk bilgisayar, işlem blokunu blok zincirine ekler ve bunu yaparken parasal bir ödül alır. Ağdaki her bilgisayar dijital defterin kopyasına yeni bloğu ekler ve işlem devam eder. Bitcoin, merkezileştirilmiş bankacılık ve devlet parasından kaçınmak için oluşturulmuş olsa da, teknoloji, merkezi ulusal para birimi olarak da kullanılabilir.

Geleceğimiz bitcoin’de mi?

Bitcoin, ulusal para birimlerinin dışında çalışmak üzere yaratıldı, ki bu, merkez bankalarına güvenmeyen insanlar için bir olanaktır. Bitcoin’in yükselişinden umutlu olanlar, Zimbabwe ve Venezuela gibi ülkelerdeki popülerliğini fark etmiş olabilirler; burada hiperenflasyon nedeniyle devletin parasının başarısız olduğundan büyük bir değişim aracı olarak kullanılıyorlar. Bitcoin ve diğer kripto paralar bu ülkelerde popüler hale geldi, çünkü işlemler cep telefonlarında yapılabiliyor ve enflasyonla şişen ulusal para biriminden daha istikrarlılar.

Fakat diğerleri bitcoin’in, üzerinde geleceğin inşa edildiği kripto para olması açısından çok fazla sorunu olduğuna inanıyor. İlk olarak, muhtemelen ulusal ölçekte kullanılamaz, çünkü dakika başına bitcoin’i destekleyen işlemler çok azdır. Bitcoin’le saniyede sadece yedi işlem yapılabildiği söyleniyor. Karşılaştırmak için VISA’nın kredi kartı ağında saniyede 65.000 işlem gerçekleştirildiğini belirtelim. Gizlilik sorunları da, paranın geleceği olma konusunda onu engelliyor.

Bitcoin, çok fazla gizlilik veya yeterli olmayan gizlilik nedeniyle sorunludur. Çok fazla gizlilik, suçlulara fidye yazılımından yeraltı dünyası sitesi İpek Yolu’na kadar birçok durumunda yeterli fırsatlar sağlar. Yetersizlik durumunda da işlemler takma adla bile izlenebilir. Değeri de, istikrarlı, işlevsel bir para birimi sağlamak için fazla dalgalanmaktadır. Merkezi bankacılık sistemi tarafından belirlenen bir değere sahip olan geleneksel para birimlerinin aksine, bitcoin’in değeri, bir hisse senedi gibi değerine ilişkin spekülasyonlarla yönlendiriliyor. Ekonomistler, “Geleneksel parayı bir değişim aracı ve değer deposu olarak düşünüyoruz. Bitcoin, değişim aracı olarak çok iyi, ancak değer depolamada pek iyi değil” diyorlar.

Gelecek muhtemelen bitcoin’e dayalı olmayacak. Bu, geleceğin diğer kripto para birimlerine de dayalı olmayacağı anlamına gelmez.

Bir dolarınız varsa, onun günden güne yaklaşık bir lolipop değerinde olduğunu varsaymak oldukça güvenlidir. Öte yandan bir bitcoin, bir gün bir lolipop, bir sonraki gün bir araba, bir gün sonra başka bir şeyin değerinde olabilir. İstikrarlı bir ulusal para biriminden çok hisse senedi gibi. Ekonomistler onu, Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Doğu Avrupa’da yaratılmış oldukça istikrarsız özel

para birimlerine benzetiyorlar. Bitcoin’in değeri hakkındaki spekülasyon, aslında gerçek dünyadaki değerinden önemli derecede yüksek olduğunda, borsaların çökmesi gibi bitcoin de patlayacaktır. Bu arada bitcoin, büyük bir blockchain teknolojisi testi olarak kalacaktır, diyor bazı ekonomistler. Değerinin dalgalanmaya devam edeceğini de söylüyorlar, zaten bir kısmı onun bir balon olduğuna inanıyor. “Balon patlayacaktır. Buna rağmen, onu izlemek eğlenceli bir deneyim oluyor. Bitcoin başarısız olduğunda, ondan ders alacağız, değerli bir deney olarak geriye dönüp bakacağız” diyorlar.

Finansal sistemdeki değişim

Bitcoin, çığır açıcı bir şeyler sunuyor ve ABD merkez bankası da dahil olmak üzere, giderek artan sayıda ulusal bankalar merkezi bir ulusal para birimini güçlendirmek için blockchain teknolojisini kullanmak istiyorlar. Çoğu uzman, paranın gelecekte fiziksel alandan dijital alana doğru kaymasıyla birlikte ülkelerin kripto paraya geçeceğini kabul ediyor. Dolayısıyla, dijital işlemleri güvenli hale getiren bir yöntem gerekli bir yatırımdır ve kripto para birimlerinde kullanılan blockchain teknolojisi de bu konuda iddialı. Ekonomistler 50 yıl içinde, ulusal çapta desteklenen bir

kripto para biriminin kağıt paranın yerini alabileceğini de söylüyorlar. Paranın geleceğine gelince, kripto paranın etkisinin, hacking gibi teknolojik sorunlardan kaçınmak için iyileştirilmiş yeteneklerinde hissedileceğine inanılıyor. Siber güvenlik konularına gelince, blockchain’in geleceğin parasını dönüştüren bir teknoloji olacağı da düşünülüyor.

Blockchain ana akım olma yolunda iki temel farklı yoldan ilerleyebilir. Bir seçenek fiziksel para biriminden dijital para birimine geçmektir. Bir dolar hala bir dolar olacaktır, ancak işlemlerde daha güvenli olması için blockchain kullanılacaktır. İkinci yol, banka hesabınızı CitiBank gibi bir yerden almak ve bir Merkez Bankası hesabına dönüştürmek olacaktır. Bir ulusun parasının tamamı merkezileştirilirse, Merkez Bankası ekonomiyi istikrara kavuşturma ve düzenlemede daha verimli olacaktır, diyor bazı ekonomistler. Bazı kurumlar bunu denemeye başladı. Estonya bir e-İkamet programı oluşturmak için çalışıyor ve planlarının bir kısmı, dünyanın ilk ulusal kripto parası olan estcoin’i çıkarmayı da içeriyor. İngiltere Bankası, kendi kripto parasını oluşturmak için çalışıyor ve RSCoin adını verdiği, merkezi bir sistem kullanacak deneysel bir kripto para çerçevesi de yarattı. Kriptoya geçmek için, İngiltere Bankası, fiziksel banknot bastırır gibi dijital para yaratacak. Örneğin, 2017’de dolaşımda 73.2 milyar İngiliz Sterlini vardı. İngiliz ekonomisi sadece kripto para kullanarak, fiziksel para yerine dijital bir “para” ile temsil edilen aynı sabit sterlin miktarına sahip olacaktır. İngiliz sterlininin değeri dolaşımda ne kadar para olduğuna dayandığı için, fiziksel para dijital bir para ile değiştirildiğinde bunun ekonomik bir öneminin de olmadığı söyleniyor, yani bir sterlin hala bir sterlin olacaktır.

Bitcoin gibi, RSCoin de parayı dağıtmak için kamusal bir defter ve şifreleme sistemi kullanacaktır.

RSCoin modeli üzerine yazılan yazılarda, bir ulusal banka tarafından desteklenen kripto paranın, kripto paraların daha büyük ölçekte kullanılmasına yardımcı olacağını, çünkü merkez bankasının işlemleri onaylamak için hesaplamaları yapmak amacıyl başka kurumları da kullanacağı belirtiliyor. Bir merkez bankası ve sadece 30 ticari bankaya sahip bir modelde, RSCoin, saniyede 2.000 işlem yapabilir, bu VISA’nın hızı kadar değil belki, ancak İngiliz vatandaşlarının mali yaşamlarını hızla ve güvenli bir şekilde taşıması için yeterince hızlı.

Bitcoin’in sınırı neresi?

2017 yılının sonlarında, Bitcoin’in geleceği, piyasaya sürülmesinden sekiz yıl sonra her zamankinden daha güçlü görünüyordu. Yıllarca durgunluğun ardından, değeri son 12 ay içinde yüzde 1.000’den fazla arttı ve bazen günde 2.000 dolardan fazla arttı.

Nispeten yeni bir olgu olmasına rağmen birçok kişi Bitcoin’in geleceğini bilmek istiyor. Rahatça para yatırılabilir mi? Dot com balonunu hatırlayan herkes yatırımın tehlikelerini de çok iyi hatırlayacaklardır. Bir ara değeri 20.000 dolara yaklaşan Bitcoin, kısa süre sonra 6.000 doların altını da gördü. Şu anda 10.000 dolar civarında dolaşıyor.

Borsadaki çıkışlar ve çöküşlerle kıyaslama yapılıyor, ancak kimse Bitcoin’in geleceğinde benzer bir kaza görüp görmeyeceğinden emin değil. Kripto para tarihsel olarak yeni zirveler gördü, sadece yeni rekor değerlerine ulaşmadan önce tekrar sık sık düşecektir. Bunu bu örnekte de görüp görmeyeceğimizden kimse emin değil.