Bitcoin para birimi mi?

Bitcoin çılgınlığında sular durulmuyor. Aralık ortası 19.343 dolar ile rekor kıran bitcoin 6.000 dolarlara kadar gerilemişti. Şu aralar da 10.000 dolar etrafında dalgalanıyor. Aynı dönemde, ikinci büyük kripto para birimi olan Ethereum hızlı çıkış (yüzde 66) ve hızlı düşüşlerle (yüzde 25) çalkalansa da son üç aylık süreçte piyasa değerini üçe katlayarak kumarbazlarına kazandırmaya devam ediyor. Bu inovasyonların kripto (ya da dijital) para birimi oldukları iddia ediliyor. Ancak paranın üç temel fonksiyonu olan mübadele vasıtası, hesap/ ölçü birimi ve tasarruf aracı olma özelliklerini taşımadıklarından bitcoin ve türevlerinin para olmadıklarını biz aylardır izah etmeye çalışıyoruz. Peki nedir bu bitcoin? Bitcoin’i ödeme yöntemi olarak kabul eden, yok denecek kadar az da olsa, mekanlar ve internet siteleri var. Fakat piyasa değeri sürekli artan ve artacağı düşünülen bir parayla gidip kitap ya da domates almak ahmaklık olacağından kimse bunu alışverişte kullanmak istemez. Öte yandan da bitcoin piyasası çökerken kimse bitcoin ile yapılan ödemeleri kabul etmek istemeyecektir. Çok açık ki bugün bitcoin müritleri bunu alışverişte kullanmak, ödemelerini yapmak ya da açık pozisyonlarını kapatmak için değil ucuzken alıp ilerde pahalıya satmak için peşinde koşuyorlar. Dolayısıyla bitcoin bir para birimi değil kendi borsası olan sanal ve çok riskli bir yatırım aracıdır. En azından öyle davranıyor. Ve diğer tüm finansal araçlar gibi bitcoin’in de balon yaratma eğilimi var. Bu defa farklı mı?! Tarih, en azından finansal krizler açısından, tekerrürden ibaret olmasına rağmen her seferinde oyuncular “bu defa farklı” sendromuna girerler. Mortgage balonu da “farklıydı” çünkü ev fiyatları o zamana kadar hep artmıştı, düşmesi ihtimaller ve beklentiler dahilinde değildi. Şimdi de bitcoin “farklı.” Çünkü şudur, budur… Ama aslında tamamen aynı dinamik bitcoin piyasası için işliyor. İşin kötüsü bu sefer üzerine kumar oynanan şey bir ev ya da internet şirketi bile değil. Bitcoin bir hayal satıyor, geleceğin para birimi olma hayalini. İnsanların bir kısmı bu hayali satın alıyor. Bir kısmınınsa bu hayali umursadığı yok, sadece fiyatlar sürekli arttığından piyasaya girip para kazanmaya çalışıyor. Gelecekte blockchain teknolojisine dayanan, merkez bankalarının kontrol ettiği, bankacılık sistemi tarafından benimsenen ve arkasında bir devlet güvencesi olan dijital para fikri ihtimal dışı bir inovasyon değildir. Ancak bu inovasyon bitcoin olamaz. Kapitalist sistemin fiyat istikrarına ihtiyacı vardır çünkü yatırımcı ve tasarrufçu önünü görmek ister. Bir ayda yüzde 60 artıp bir gecede yüzde 30 düşen bir şeyin dolaşım ve sözleşmelerde para olarak kullanılması mümkün değildir. Bu noktadan sonra bitcoin fiyatları bir süre daha artabilir; 50 bin doları da görebilir 100 bin doları da… Ama görmeyebilir de… Finans balonlarının zarafeti de buradadır, ne zaman patlayacakları bilinmez. Zaten bilinse (ters tümevarım ile) balon olmazdı.