Son 1 Yılda Kaydedilen En Önemli Bilimsel Gelişmeler
2020’ye damgasını vuran bilimsel gelişmeleri bir araya getirdik.
Geçtiğimiz 2020 yılı, hiç şüphesiz insanlık için “farklı” bir yıl oldu. Dünyaca mücadele ettiğimiz pandemi, yapacağımız birçok şeyi kısıtladı. Fakat hayatımız devam ettiği sürece bilimi, geliştirerek ilerletmek zorundayız. 2020 yılındaki çarpıcı bilimsel çalışmaları gelin beraber inceleyelim:
1. Koronavirüs aşıları geliştirildi
Coronavirüsün hayatımıza girdiği ilk günden beri heyecanla beklenen aşı çalışmaları, 2020 yılının sonlarına doğru ivmelenerek arttı. Birçok ülke ve şirketten çıkan farklı aşılar, virüsü bitirmeye umut oldu. Bu aşılardan en çok öne çıkanlar BionTech, Moderna, Sputnik V, AstraZeneca ve Sinovac`tır.
• BionTech= mRNA aşısıdır.
• Moderna= mRNA aşısıdır.
• Sputnik V= Viral Vektör aşısıdır.
• AstraZeneca= Viral Vektör aşısıdır.
• Sinovac= İnaktif aşıdır. mRNA aşısı, alışılagelmişin dışında bir aşı yöntemi olarak genetik temellidir. Bu sebeple bilim dünyasının da ilgisini çekmiştir.mRNA transkripsiyon yoluyla DNA`dan elde edilir ve protein sentezinde görevlidir.
2. Proteinlerin 3 boyutlu katlanmaları yapay zeka ile çözüldü
İnsanlarda ve farklı türlerde milyonlarca protein çeşidi var ve bu proteinlerin yapısını, şeklini anlamak milyonlarca dolara mal oluyor. 2020 yılında yapılan bu keşifle protein sırlarının kapısı bir nebze olsun aralandı. Canlılarda proteinler birçok genetik özelliği ve hastalığı kodlar. Protein yapısının bu şekilde çözülmesiyle kanser, demans, bulaşıcı hastalıklar gibi genetik olabilecek hastalıkların da anlaşılması ve tedavisi mümkün olacak.
3. CRISPR Cas-9 teknolojisi Nobel Kimya Ödülü aldı
Bu sene Nobel Kimya ödülünü 2 kadın bilim insanı paylaştı: Emmanuelle Charpentier ve Jennifer Doudna CRISPR teknolojisinden daha önceki bir yazımda da bahsetmiştim. Kısaca genetik makası diyebileceğimiz CRISPR, DNA`yı keserek virüsleri silahsız bırakıyor.
Her ne kadar bizi sevindirici bir haber de olsa bazı bilim insanları genler üzerinde oynanması sebebiyle oluşabilecek sorunlardan kaygılanıyor.
4. Bilim insanları 100 milyondan fazla yıldır uyuyan mikropları canlandırdı
Bilim insanları, Güney Pasifik Okyanusunda milyonlarca yıldır duran tortulları inceledi. Keşiften sonra mikroplar kuluçkaya yatırıldı ve sonuç başarılıydı. Mikroplar canlandı. Basit yapılı olan bu bakteriler, ekstrem koşullarda yaşayabiliyor. Bu nedenle keşfi yapan Japon Bilim insanları deney sonuçları karşısında büyük şaşkınlık yaşadı. Hatta deneyin öncülerinden Morono, deneyde bir hata yaptıklarını ve yanlış sonuç aldıklarını, böyle bir sonuç beklemediklerini söyledi.
5. Bazı kanser türlerini semptomsuz tespit eden kan testi geliştirildi
Çin`de yürütülen bu çalışmada, biliminsanları bazı kanser türlerini birkaç yıl önceden teşhis edebilen PanSeer adlı test kitini geliştirdi. Dünyanın en büyük bilim dergilerinden olan Nature`da makalesii yayınlanan Çinli bilim insanları, bu testin kanseri 4 yıl önceden tespit edebildiğini öne sürdü.
Test PanSeer, tümörlü hücrelerin kana bıraktığı çok küçük DNA parçalarını (ctDNA) bularak sonuçları ortaya çıkardı ve teşhis tamamlandı. Test %95 başarılı oldu. Bu sebeple bilim dünyası erken teşhis için ümitlendi ve çalışmalar hızlandı.
6. Bilim insanları 100 yıldır aradıkları metal yiyen bakterileri buldu
Bakteri, California Teknoloji Enstitüsü’nde (Caltech) keşfedildi. Bilim insanları yıllardır bu bakterinin var olduğunu düşünüyordu fakat bu bakterilerin varlığı kanıtlanamamıştı. Araştırma, bakterilerin, Karbondioksiti biyokütleye dönüştüren kemosentez için manganez kullandığını ortaya koyuyor. Bu, kemosentezde ilk defa metal enerjisini kullanan bakteri türü.
En çok görüldüğü yerler ise okyanus dipleri.
7. Florida’da beyin yiyen amip vakası teşhislendi
Tek hücreli bir amip olan Naegleria fowleri, ABD`de yaşayan bir kişide bulgulandı. Bu amip türü beyinde enfeksiyona yol açıyor ve ölümcül. Daha çok bol klorlu sularda, kaplıcalarda burun yoluyla iştirak ediyor ve insandan insana geçmiyor.
40 yılda sadece 37 vaka görülen bu hastalıkta, kent sakinlerine tatlı su kenarlarında dikkatli olmaları için uyarılar yapıldı ve vaka hakkında fazla bilgi verilmekten kaçınıldı. Bilimsel araştırmalar 2020 yılı boyunca coronavirüs üzerine yoğunlaşsa da, farklı konularda da araştırmalar söz konusu. Bilim, dur durak bilmeden gelişmeye devam etti, edecek. Biz de hayatın bilime bağlı olduğunu bilerek, bunu hayatımıza misyon edinmeliyiz.