27 Mayıs ve dünyada darbeler
Çağımız demokrasilerini içeriden kemiren ve baş belası olan darbeler hâlâ dünyanın ve halkların en önemli derdi. Hangi coğrafyaya bakarsanız bakın, bütününde olmasa bile bir bölümünde siyasal rejimler darbe tehdidiyle karşı karşıya. Darbe belasını en iyi bilen ve acısını sık sık yaşayan ülkelerin başında da Türkiye geliyor. Daha bir yıl önce Türkiye halkı, 15 Temmuz gibi kanlı bir darbe ve işgal girişimi yaşadı. Bu darbede, 249 şehit, binlerce yaralı verdi ama demokrasi tarihi açısından destansı bir direnişe imza attı. Modern zamanların ilk darbesi 23 Ocak 1913’teki Babıali Baskını’ndan sonra bugünleri de derinden etkileyen en kritik darbe 1960 darbesiydi. O darbeyle çok partili dönemin ilk Başbakanı Adnan Menderes ve arkadaşları idam edilirken, sonraki darbelere de ilk kez fiili meşruiyet kazandırıldı. Dün işte o darbenin idam ettiği Menderes’in memleketi Aydın’da, adını taşıyan Adnan Menderes Üniversitesi’nin ilk kez düzenlediği Uluslararası Darbe Sempozyum yapıldı. Uluslararasıydı çünkü darbe sadece bize özgü bir bela değildi. Dahası sadece modern zamanlar demokrasisinin bir sorunu da değildi. Çok tanrılı dinler dönemine kadar uzanan insanlığın kronik bir sorunuydu. Sempozyumda sadece darbelerin uluslararası boyutu değil, ekonomiden siyasete, sosyolojiden edebiyata, eğitim sisteminden çocuk psikolojisine kadar onlarca alana etkisi ele alınıp tartışılacaktı. Müthiş bir çaba bu... Öyle enteresan konular var ki, ilgi göstermemek, merak etmemek mümkün değil. Şu konu başlıkları bile insanı etkilemeye yetiyor:
Roma Cumhuriyeti Döneminde Başarısız Bir Darbe Girişimi: Catilina Komplosu (MÖ 63). Bizans’ta Başarısız Bir Darbe Teşebbüsü: Nika İsyanı.
İslam Tarihine Yön Veren Bir Darbe Girişimi: İbrahim Yenal’ın Tuğrul Bey’e ihaneti. İslam Tarihinde İlk Darbe ve Hz. Osman’ın Şehit Edilmesi... Tarihte Bir Paralel Yapı Darbesi: Akkoyunlu Devleti’nin Yıkılışı...
Ve son yüzyılda Mısır’dan İran’a, Latin Amerika’dan Afrika’ya uzanan coğrafyalarda yaşanan darbeler ele alınacak. Belki de ilk kez Fizik-Darbe bağlantısını ele alan bir akademik çalışmaya da tanık olacağız; “Basit Uyumlu Salıngan Sisteminin Sosyal Durumlara Uyarlanması ve Türkiye’de Anti-Demokratik Müdahaleler” başlıklı bu çalışma Erciyes Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Şaban Coşkun Önem’e ait.
Bunlar sadece birkaç başlık. Aydın’daki sempozyuma Mısır’dan Brezilya’ya, Tunus’tan Azerbaycan’a çok sayıda ülkeden akademisyen, siyasetçi katılarak insanlığın ortak sorunu üzerine bildiri sunacak ve darbeleri tartışacaklar. Bu, Türkiye’de darbelere karşı hassasiyetin arttığını, demokratikleşmenin ve sivilleşmenin önemini gösteriyor.
Açılışa eski Mısır devlet başkanı Mübarek’in karşısına cumhurbaşkanı adayı olarak çıktıktan sonra 5 yıl hapis alan ve bugün Türkiye’de sürgün hayatı yaşayan
Ayman Nour, Aydın Milletvekili Mehmet
Erdem, Vali Ömer Faruk Koçak ve yine bir darbe mağduru eski milletvekili Merve
Kavakçı gibi çok sayıda konuk da katıldı. Açılış konuşmasını yapan Adnan Menderes Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Cavit
Bircan, sempozyumla ilgili şöyle diyordu: “Darbeyle ilgili bir sempozyum düzenlenecekse bunu ADÜ’nün yapması gerektiğini düşündük. Cumhuriyetimizin demokrasi uğruna en önemli kayıplarından, demokrasi şehidimiz Merhum Adnan Menderes’in adını taşıyan üniversitenin mensupları olarak demokrasiyi her zaman önemsedik. Bu noktada çalışmalarını aylardır titizlikle yürüttüğümüz Uluslararası Darbe Sempozyumuyla önemli bir görevi yerine getirdiğimizi düşünüyorum.”