SURİYE KRİZİYLE BİZİ 2. DÜNYA SAVAŞI’NA SOKACAKLARDI
İkinci Dünya Savaşı sırasında Ortadoğu’da Alman nüfuzunun artması İngiltere’yi harekete geçirdi. İngiltere “Suriye’yi hürriyetine kavuşturabilirsiniz” diyerek bizi Kuzey Suriye’ye girmeye teşvik etmişti. Türkiye savaşa girmeyi kabul etmeyince İngiliz ve Ö
ER+AN A)YONCU YAZDI
İngilizler, İkinci Dünya Savaşı’nın çıkmasından sonra Türkiye’yi savaşa sokmak için mücadele ettiler. 1943’teki Adana ve Kahire görüşmeleri en bilinenidir. Ancak bu görüşmelerden çok önce 1941’de İngilizler, Suriye’yi kullanarak bizi savaşa sokmaya çalışmışlardı. Mehmet Akif Okur “Suriye’de Fransız Mandası” isimli bir makalesinde bu yıllardaki gelişmeleri anlatır.
GÜNEY KOMŞUMUZ ALMANYA
Almanya, İkinci Dünya Savaşı’nın ilk yıllarında durdurulamıyordu. Yugoslavya’yı ve Yunanistan’ı işgal ettikten sonra 1941 Mayıs’ının sonlarında Girit’i de ele geçirmişti. Hedef artık Ortadoğu’da hakimiyet kurmaktı. Zaten Haziran 1940’da Almanya’ya teslim olan Vichy Fransası Suriye’yi kontrol ediyordu.
Vichy Fransası Suriye’ye bir komiser atadığı gibi Şam’ın önemli ailelerinden olan Azmzadeler’den Halid Azm’in yönetiminde bir hükümet kurdurdu. Almanlar, Vichy hükümetinin yönettiği Suriye’yi bir üs olarak kullandılar. O sırada Irak’ta ise Alman yanlısı bir darbe başarılı oldu. Suriye ve Irak tamamen Almanya’nın kontrolüne geçmek üzereydi. Bu durum Türkiye’nin güneyden Almanya ile çevrilmesi manasına geliyordu. İngiltere, Ortadoğu’daki hakimiyetinin tehlikeye girmesi yüzünden bu durumdan rahatsızdı. Ancak kendisi harekete geçmeden önce Türkiye’nin Almanya’dan önce davranıp, Suriye’yi işgal etmesini gündeme getirdi. İngiltere güneyden Suriye’yi işgal ederken, Türkiye’nin de kuzeyden Suriye’ye girmesi planlandı. Türkiye Halep ve civarını ele geçirerek, İngiliz kuvvetlerinin bölgede güçlerini dengeli kullanmasına yardım edecekti.
İngiliz büyükelçisi 1941 Haziran’ının başlarında Türkiye’nin Suriye’ye girmesini teşvik için Ankara’da Türk makamlarıyla temasa geçti. Bu durum basında da tartışılmaya başlandı. Suriye’ye girilmesini savunanlar bu durumun fütuhat değil, komşu ülkenin hürriyetini temin için yapılacağını ileri sürüyorlardı. Ancak bu durum Türkiye’nin İkinci Dünya
Savaşı’na girmesi ve Almanya’nın karşısında yeni bir cephe açılması demekti.
YUNUS NADİ KARŞI ÇIKTI
Yunus Nadi, 25 Mayıs 1941 günü Cumhuriyet Gazetesi’nde manşetten “Yeni Dünya Harbi Karşısında Türkiye” başlıklı bir yazı yazarak bu fikri şöyle eleştirdi: “...Suriye halkını hürriyetine kavuşturacak olan bu âlicenab hareketimizin sahası yalnız Suriye’ye ve cenup hudutlarımıza münhasır kalmayacağını, bizi böyle bir sergüzeşte sürüklemek isteyenler de pekâlâ bilirler sanırız. Dün Londra radyosunda harp vaziyeti üzerine konuşan Türk spiker Türk emniyet sahalarının tehlikeye girdiğinden bahsediyor ve uzaktan görüşle memleketimizin kendi selametinin icap ettirdiği tedbirler üzerinde düşünmeğe davet eylerken bu mevzuda İstanbul’daki bazı neşriyatı da mesnet olarak kullanıyordu. Demek ki bu yeni dünya harbi karşısındaki siyasetimizin değiştirilmesi isteniyor...Türkiye’nin bu harbe karışması için Suriye’nin muhtemel akıbetinde vesile bulanlar bu hesaba bir efkârı umumiye yaratmak üzere hürriyet prensibine mi iltica ediyorlar .... Suriye’yi işgal etmek suretiyle hürriyet ve istiklâline kavuşturmak tavsiyesine uyarak harbe girelim mi?... Biz zannediyoruz ki Türkiye Cumhuriyeti hükûmeti şimdiye kadar takip ettiği ihtiyatlı, isabetli ve bundan dolayı azamî derecede kuvvetli siyasetinden ayrılmayacaktır”.
İNGİLTERE SURİYE’Yİ İŞGAL ETTİ
Basında bu tartışmalar sürerken diplomatik görüşmeler de sürüyordu. Ancak İngilizler’in Türkiye’yi savaşa sokmamaya kararlı İsmet İnönü’yü böyle bir sebepten dolayı Suriye’ye girmeye ikna edip, bizi İkinci Dünya Savaşı’na dahil etmeleri kolay değildi. Nitekim Türkiye Suriye’ye girmeyi kabul etmedi. İngilizler ve Özgür Fransa birlikleri 1941 Haziran ve Temmuz’unda Suriye ve Lübnan’da Vichy Fransası’na ait kuvvetleri mağlup edip, bölgeyi ele geçirdiler.