OSMANLI’YI EN ÇOK UĞRAŞTIRAN BÖLGE YEMEN OLMUŞTU

Yemen, hâkimiyetimiz altında kaldığı dönemde Osmanlı Devleti’ne sık sık isyan eden ve bu yüzden defalarca yeniden fethedilen bir bölge olmuştu. Haremeyn’in güvenliği için de önemli olan Yemen’i son kurşunumuza kadar savunmuştuk

Yemen’deki gelişmeler bana kesintilerle birkaç asır süren zorlu Yemen hâkimiyetimizi hatırlattı. Yemen, Osmanlı Devleti’nin en zor hâkim olduğu, devamlı isyanlarla mücadele ettiği ve defalarca yeniden fethettiği bir bölgeydi.

Hulusi Yavuz, İdris Bostan, Ahmet Önal ve İhsan Süreyya Sırma, eserlerinde Yemen’deki hâkimiyetimizi teferruatıyla anlatırlar.

PADİŞAH ADINA HUTBE OKUNDU

15. yüzyılın sonlarında Ümit Burnu’nu dolaşan Portekizliler, Yemen ve civarını tehdit etmeye başladılar. Yemenliler, Portekizlilere karşı koyamayınca Memlük Devleti’nden yardım istediler. Memlükler, Portekizlilerin ilerleyişini durduramadılar. Osmanlı Devleti, kendisinden yardım istenince bölgeye gönderdi.

Memlük Devleti’ni ortadan kaldırması üzerine Yemen’de hutbe Osmanlı padişahı adına okundu. Ancak daha sonra bölge hâkimiyetimizden çıktı.

1538’de Yemen’i bizzat Osmanlı Devleti’ne bağladı. Bir süre sonra Yemen Eyaleti kuruldu.

Yemen daha rahat yönetilebilmesi için San’a ve Yemen diye iki beylerbeyliğe ayrıldı. Ancak iki beylerbeyinin çekişmesini fırsat bilen isyan etti.

Yemen’deki isyan, Osmanlı yönetimini uzun süre uğraştırdı. Sonunda

ve gayretleriyle isyan bastırılarak 220 civarında kale ele geçirildi.

olarak anıldı.

ZEYDİLER EGEMEN OLDU

tahta çıktıktan birkaç yıl sonra Manisa’da şehzade iken yanında bulunan bir türlü karışıklıkların bitmediği Yemen’e vali tayin etti.

San’a

Hasan Paşa’nın 1580-1604 yılları arasındaki yaklaşık 25 yıllık valiliği Yemen’i gerçek manada bir Osmanlı toprağı yaptı.

Yemen’deyken Doğu Afrika sahillerine kadar geniş bir alanda faaliyet göstermişti. tarihe olarak geçti.

1598’den başlayıp 1635’e kadar süren ayaklanması sonucunda bölgede Zeydi şeyhleri hâkim konuma geldi. Osmanlı ordusunun 1635’te bölgenin önemli kısmından çekilmesinin ardından Yemen’de Kasımiler dönemi başladı.

Osmanlı Devleti’nin Yemen’de kurduğu sistem Kasımiler döneminde de devam etti. Yemen’de kalan Osmanlı idarecileri ve askerleri de yeni yönetimde görev aldı. Yemen’de Osmanlı idaresinin yeniden kurulması için 17. yüzyılın sonlarında birkaç teşebbüs olduysa da neticelendirilmedi.

KAVALALI DÖNEMİ

isyan eden adlı bir bey, Cidde’den topladığı askerlerle 1833’te Yemen’e girip bazı şehirleri ele geçirdi, ancak orada tutunamadı.

1835’te komutasında Yemen’e kuvvet sevk edip Lühayye ve Hudeyde’yi aldı.

da Tihame’yi zaptetti. Mısır kuvvetlerinin Asir’i boşaltırken yönetimi bıraktığı

yenilince Hudeyde idarecisi olan yeğeni tarafından kurtarıldı.

İngiltere, 1820’de Muha’yı denizden bombaladı. Daha sonra Aden’i işgale çalıştı. Osmanlı Devleti, 1849’da İngiliz tehdidi üzerine harekete geçip Yemen’in bir kısmına hâkim oldu. Bölgeye atanan valiler, Hudeyde ve Asir civarında baş gösteren ayaklanmalarla uğraştılar. Bölgede karışıklık bitmiyordu.

1872’de

San’a’yı aldı.

19. yüzyıl, Avrupalıların Yemen’le ilgilendikleri bir dönemdi. Arapça bilen casus ve misyonerler bölgede faaliyet göstererek halkı Osmanlı’dan soğutmaya çalıştılar. Özellikle İngiltere, Zeydi imamlarla iyi geçinerek, onlara para ve hediyeler göndererek bölgeye yavaş yavaş yerleşti. Osmanlı yönetimi, İngiliz yayılmasını engellemeye çalıştıysa da başarılı olamadı.

İSYAN SONA ERDİ

1889’da çıkan isyan zorlukla bastırıldı. 1895’te yeni bir isyan daha çıktı. İki yıl sonra bastırıldı.

1902’de isyan ederek halifeliğini ilan etti. Bu Osmanlı’nın karşılaştığı en büyük isyanlardan biriydi. bir türlü ele geçirilemedi.

1906’da İstanbul’dan gönderilen “İmam Yahya’nın 20 gün içinde mutlaka yakalanması” yönündeki telgrafa sinirlenen Ahmed Feyzi Paşa, “Sizin İmam Yahya dediğiniz Kasımpaşa imamı değil ki kulağından