İstanbul'un Ruhu Bu Müzelerde
Museums That Exude Istanbul’s Spirit
İstanbul, tarihinin derinlerine indikçe daha çok içine çeker insanı, daha çok sevdirir kendini. Ve bu büyülü şehir, sırlarını sadece kendisini görmeye gelenlere anlatır. Bazen bir sarayda, bazen askerî bir müzede, bazen de küçük bir galeride yaşattığı güzel anlarla daha da mutlu eder ziyaretçilerini. Istanbul casts a stronger spell on you and fills your heart with more joy as you delve deeper into its history. This magical city tells its secrets only to those who come to visit it, bestowing them with beautiful moments in a palace, a military museum, or a small gallery.
Bir müze çalışanı olarak hafta sonumu İstanbul'un dört müzesini gezmeye ayıracağımı söylediğimde şaşkın bir ifade bürüdü mesai arkadaşlarımın yüzünü. Oysa yeni tanıştığımız veya çoktandır bildiğimiz birinin hikâyelerini nasıl ilgiyle dinliyorsak bir şehrin tarihini dinlemekten de keyif alırız.
İstanbul görmüş geçirmiş, başından acı tatlı birçok olay geçmiş bir şehir. Denizcilikten tutun da kültüre ve sanata, paha biçilemez hazinelerden savaş araç gereçlerine ve arkeolojik eserlere ve kalıntılara dek sayısız tarihî mirasın sahibi. Bu hikâyeyi en başından dinlemek için şehrin müzelerine, diğer bir ifadeyle köklerine doğru yola çıkıyorum.
Türk ve İslam Eserleri Müzesi
Sultanahmet Meydanı her zamanki gibi renkli, hareketli ve neşeli. Fotoğraf çekenler, adres soranlar, tarihî kapıların önünde sıraya girenler… Yerde kırıntıları yemek için üşüşen güvercinleri rahatsız etmeden adım adım yaklaşıyorum İbrahim Paşa Sarayı binasının içinde yer alan Türk ve İslam Eserleri Müzesi'ne.
Kanuni Sultan Süleyman’ın veziriazamı İbrahim Paşa’nın sarayının girişinde müze kurucularının fotoğrafları karşılıyor beni. Bu sıcak karşılamanın ardından başlıyor medeniyetler geçidi. Rakka, Samarra gibi erken İslam döneminden Osmanlı'nın sonuna kadar her devletten çeşitli eserleri gözden geçiriyorum galeri hâline getirilen odalarda. Cizre Ulu Camii’nin
800 yıllık süslü, devasa maden kapısına dakikalarca When I, a museum employee, told my colleagues that I would spend the weekend visiting four museums in Istanbul, they were quite surprised. However, just as we’re interested in listening to the stories of people we’ve just met or have known for years, we also enjoy listening to the history of a city.
Istanbul is a seasoned city which has experienced many incidents, happy and sad. It’s the custodian of an immeasurable historical heritage from maritime traditions to culture and arts, precious treasures to tools of warfare and archaeological artifacts and ruins. To learn about this story from the beginning, I head out to explore the museums of the city, in other words, its roots.
Museum of Turkish and Islamic Arts
Sultanahmet Square is as colorful, lively, and vivacious as it has ever been -people taking pictures, looking for an address, or lining up in front of historic gates. Trying not to scare away the pigeons flocking to the ground for breadcrumbs, I slowly walk towards the Museum of Turkish and Islamic Arts inside Ibrahim Pasha Palace.
I am greeted by the photographs of the museum founders at the entrance of the palace of Ibrahim Pasha, the Grand Vizier of Suleiman the Magnificent. After this friendly welcome, I begin my march through the passage of civilizations. In the rooms turned into galleries, I examine various artifacts from many states stretching from the early Islamic periods in Raqqa or Samarra to the late Ottoman years. I spend minutes admiring the 800-year-
bakıyorum. Şam Emeviye Camii’nden getirilen eşsiz yazma eserlerin solmayan renk ve desenleri herkes gibi beni de kendine hayran bırakıyor. Kulağıma gelen “Salavat”tan anlıyorum Mukaddes Emanetler'e yaklaştığımı. Hz. Muhammed'in (s.a.v.) ayak izinin ve sakalından tellerin sergilendiği odadan asıl mekâna, Divanhâne'ye geçiyorum. Sarayın merasim salonu Divanhâne'de sergilenen Anadolu Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait paha biçilemez halılarla noktalıyorum ilk müze turumu.
Dışarı çıkıyorum ama sanki hâlâ müzedeyim. Karşımda Bizans'tan kalma Dikilitaş, Apollon Tapınağı'ndan getirilen Yılanlı Sütun ve yanında Örme Sütun var. Tarihin içinde hayat, soğuk havaya rağmen devam ediyor. Közde mısırın kokusu kestane kebaba karışıyor. Ben tercihimi salepten yana kullanıyorum. Salebin göğe yükselen buharı havayı, tarçını içimi ısıtıyor. Buna ihtiyacım var çünkü ikinci durağım içinde vaktiyle İbrahim Paşa gibi devlet adamlarının yetiştirildiği, bugünün müzesi bir yapı: Topkapı Sarayı.
Topkapı Sarayı Müzesi
Osmanlı İmparatorluğu'nun üç buçuk asır boyunca üç kıtayı yönettiği bir merkez Topkapı Sarayı. Padişahın ve ailesinin evi aynı zamanda. Üç kapı ve dört avludan oluşan, tam 700 bin metrekarelik bir yapılar topluluğu. Devletin gücünü simgeleyen görkemli ilk kapıdan, old giant ornamented cast gate of the Grand Mosque of Cizre. Like other guests of the museum, I am mesmerized by the unfading colors and patterns of the unique manuscripts from the Umayyad Mosque in Damascus. The Salawat I hear makes me realize that I am getting closer to the Sacred Relics of Islam. After seeing the footprint and hair from the beard of Prophet Muhammad (s.a.w.), I walk into the main attraction called the Divanhâne, which is the palace's ceremonial hall. I end my first tour of Istanbul museums by gazing at precious carpets from the Sultanate of Rum and the Ottoman periods.
I head out but feel like I’m still in the museum as I’m in front of the Byzantine Obelisk of Theodosius, the Serpent Column brought from the Temple of Apollo, and the Walled Obelisk. History and life are inseparable and continue their forward march despite the cold weather. I can smell the roasted corncobs and chestnuts, but I opt for salep.
Its rising steam warms the air, and the cinnamon on top warms my body. I really need this because my next stop is Topkapı Palace, a structure which used to raise statesmen like Ibrahim Pasha and currently serves as a museum.
Topkapı Palace Museum
The Topkapı Palace was the headquarters of the Ottoman Empire which ruled three continents over the course of three and a half centuries. Also the residence of the sultan and his family, the palace is a 700,000-square meter
Bâb-ı Hümâyun'dan giriyorum içeri. Yoğunluğa şaşırmıyorum çünkü Türkiye'nin en fazla turist ağırlayan müzesi burası. Biletimi, sesli rehberimi ve gezi haritamı alıp başlıyorum tarih yolculuğuna. Bâb-ü’s Selâm’ı, padişah dışında kimsenin önünden at sırtında geçemediği kapıyı da geride bıraktım. Restorasyonu yeni biten saray mutfaklarını geziyorum. İçinde her gün yaklaşık 4 bin kişiye yemek pişirilen mutfaklarda neler yok ki!.. Kıyma makinesinden bıçağa, kahvenin kavrulmasından sunumuna kadar kullanılan araç ve gereçlere, Çin ve Japon porselenlerinden mamul küp ve kavanozlara uzanan bir yelpazede objelerin sergilendiği kiler bölümü, Osmanlı'da yemek kültürünü canlı canlı anlatıyor bana.
Topkapı Sarayı'na dışarıdan bakıldığında en net görülen yerde, Adalet Kulesi'nin önündeyim. Adaletin her şeyin üstünde olduğunu simgeleyen bu kule ve Dîvân-ı Hümâyun toplantılarının yapıldığı Kubbealtı’nda saatler geçirebilirim ama beni bekleyen bir avlu daha var. Son kapı Babüssaâde’den geçerek üçüncü avluyu geziyorum bu defa. Buraya Enderun Meydanı da deniyor. Enderun, devlet adamlarının yetiştirildiği yer complex with three gates and four courtyards. I enter through the magnificent Bâb- Hümâyun (Imperial Gate) which symbolizes the power of the state. The crowd inside does not surprise me as this is the most-visited museum in Turkey. I get a ticket, an audio guide and a map, and begin my journey into history. I leave behind Bâb-ü’s Selâm (Gate of Salutation) where no one, except for the sultan, could ride on horseback. I wander around the recently renovated royal kitchens. I am awestruck by the variety of tools they have in these rooms, where they would cook for nearly 4,000 people every day. Inside the cellar, it is not hard to imagine the culinary culture of the Ottoman period with the numerous objects on display from a mincing machine to knives, tools to roast and serve coffee, and Chinese and Japanese porcelain jars and pots.
I am in front of the Tower of Justice, the most visible part of the palace from outside. I could spend hours under this tower which represents the sovereignty of law above all else and at Kubbealtı (Domed Chamber) where the Imperial Court held its meetings, but there is one more courtyard I need to visit. I walk through the last gate, Babüssaâde (Gate of Felicity), into the third courtyard,
olarak biliniyor. XV. ve XVI. yüzyıllarda Enderun'da genç erkek öğrencilerin sayısı 100-150 civarında. Eğitimini başarıyla tamamlayanların en büyük arzusu bir an önce görev alıp saraydan ayrılmak ve taşrada tecrübe kazanıp paşalığa, sadrazamlığa kadar yükselmek.
Enderunlu olmadığı hâlde bu hayali gerçekleştirenlerden biri geliyor aklıma, avlunun deniz tarafında seyre dalınca: Kaptanıderya Barbaros Hayreddin Paşa. Şehir hatları vapurları, motorlar; tarihî kadırga ve kayıklara dönüyor ibre bir anda çünkü aklımda Deniz Müzesi'ne gitmek var. Topkapı'dan ayrılırken müze hakkında bilgiler veren sesli rehber son notları aktarıyor. Yeniçerilerin Divan Meydanı'nda yaptığı savaş hazırlıkları, saray aşçılarının yemek pişirme telaşı, yeni doğan bir şehzadenin şenliklerine dair cümleler yankılanıyor kulaklarımda.
Deniz Müzesi
Osmanlı'nın denizlere hükmeden ünlü paşası Barbaros Hayreddin'in adını taşıyor vardığım iskele. Beşiktaş içlerine doğru bir iki adım atar atmaz da anıtı çıkıyor karşıma. Sadece anıtı değil, mezarı da burada. Mimar Sinan'ın Kaptan Paşa için yaptığı türbenin önünden geçerek Deniz Müzesi'ne giriyorum. Dev bir kadırga karşılıyor beni. Osmanlı sultanlarının yakın sularda kullandığı 24 Çifte Kürekli Kadırga, dünyada günümüze aslını koruyarak kalmış tek örnek olarak biliniyor. which is also called Enderun Courtyard. Enderun is known as the place where statesmen studied. In the 15th and 16th centuries, there were 100-150 young male students here. The goal of those who finished their studies with success was to be assigned outside the palace to earn experience in the rural areas and rise through the ranks in order to become a pasha -or even a grand vizier.
As I gaze from the courtyard towards the sea, I think of someone who achieved this dream, despite his background outside Enderun: Chief Admiral Hayreddin Barbarossa. Suddenly, the compass turns toward the City Line ferries, historic galleys, and boats because I intend to visit the
Naval Museum next. Before leaving Topkapı Palace, I listen to the last notes of the audio guide about the janissaries’ preparation for battle at Divan Square, the royal cooks’ hurry to prepare meals, or the celebrations for a newborn prince.
Naval Museum
The pier where I arrive is named after Hayreddin Barbarossa, the famous Ottoman pasha who ruled the seas. I see his monument after a few steps into the district center of Beşiktaş, which is also home to his mausoleum. I walk by the mausoleum built by architect Sinan for the chief admiral and enter the Naval Museum. The first thing I see is a giant galley. Used by the Ottoman navy in nearby waters, the 24 Çifte Kürekli Kadırga (galley with 24 twinoars) is known as the only surviving example in the world.