İskilip’in âlimleri

İskilip, tarih boyunca birçok âlim ve veli şahıslar yetiştirmiş bir ilçemizdir. Son yüz yılımızın müstesna şahıslarından birisi Atıf Hoca’dır.

Bir köy çocuğu olmasına rağmen, müderrisliğe kadar yükselmiş, ”Firenk Mukallitliği” adlı eseri bahane edilerek 1926’da idam edilmiş bir manevî kahramandır.

İki gün meclis karşısında cesedi teşhir edilmiştir. Son yıllarda mezarı teşhis edilerek, kabri İskilip’e nakledilerek adına bir külliye inşa edilmiştir. Çakmak Dede: On beşinci yüzyılda yaşamış, burada vefat etmiş birçok talebe yetiştirmiş, manevî dünyamıza ışık saçmıştır. Şeyh Yavsi Hazretleri: Şeyhülislâm Ebussuud Efendi’nin babasıdır.

1514 yılında İskilip’te vefat etmiş, kabri ismi ile anılan caminin içine defnedilmiştir. Bayramı Şemsi, şeyhidir. Şeyh Akşemseddin Hazretleri: 1390’da Şam’da doğmuştur. İskilip’te ikamet etmiş, 1459’da Göynük’te vefat etmiştir.

İstanbul’un manevî fatihidir. Cibali Baba’nın “Gavurcuklarım ölmesin” duâsına mukabil Akşemseddin Hazretleri, “Yarab bu meczubun canını al yoksa fetih gerçekleşmiyecek” dedikten sonra Cibali Baba vefat etmiş ve fetih gerçekleşmiştir. Sultan Fatih’in hocasıdır. Şeyhülislâm Ebussuud Efendi: 1490’da İskilip’te doğmuştur. 1574’te İstanbul’da vefat etmiştir. Osmanlı’nın en önemli dönemlerinde Şeyhülislâmlık yapmış, önemli kararlara imza atmıştır. Sunullah Efendi: 1612’de vefat etmiştir. Osmanlı Şeyhülislâmlarındandır. Zeyniye Şeyhi Mustafa İmadi: Nurettin Cebrail bin Bunaiddin Caca (Caca Bey, Yavsizade şeyh Mehmet El İskilibi, Yavsizade şeyh Nasrullah, Ebussuudzade Mehmet Çelebi, Ebussuudzade Ahmet Çelebi, Soğanzade Mehmet Efendi, İskilipli Abdurrahman Efendi, İskilipli Ahmet Efendi, İskilipli Safiyettin Ahmet Efendi, Çelebizade Ömer el İskilibi, Enes bin Emrullah El İskilibi, İskilipli Hacı Musa Efendi, Arapzade Muhammed Nuri el İskilibi, Arapzade Osman Nuri Efendi, Mansurzade İsmail Hakkı Efendi, Mehmet Mansur Efendi, Hasırcızade Ömer Hulusi Efendi, Şeyhsultan El İskilibi, Akşemseddin zade Nu’ulhüda Hazretleri, Şerbetçizade Ahmet Hamdi El İskilibi, Şeyhzade Şemseddin El İskilibi, İskilipli Mehmet Hilmi Efendi.

İşte Anadolu böyle manevî kahramanları sinesinde yetiştirdi. Adeta onlar bu vatanın manevî halaskârı oldular. Denizli hapsinde üç Nur Talebesi de Üstadımız ile hapiste beraber bulundular.

Daha sonraki yıllarda “Müslüman Hasan” ismi ile maruf Hasan Sarıaslan, Sami Sarar, Dr. Naim Bey ve niceleri bu kervana katıldılar.