Irak’ta seç mler n kazananı: Muktada Al-sadr

Irak’ta genel seçimler 12 Mayıs 2018’de yapıldı. Irak seçimleri öncesinde değerlendirmelerimi 3 adet makale ile sizlerle paylaşmıştım. Hatırlanacak olursa konu hakkındaki yazılarım Yeni Asya’daki 23 Nisan 2018’de “Irak’ta Seçim Süreci-1”, 24 Nisan 2018’de “Irak Seçimlerinde Siyasî Yapı ve Oluşumlar-2” ve 25 Nisan 2018’de de “Irak Seçimlerinde Siyasî Taraların Pozisyonu-3” başlıklarında yayınlanmıştı.

Yayınlanan makalelerimde Irak’ın çok farklı mezhepsel, etnik, siyasî, ideolojik ve toplumsal taralara sahip olduğundan bahsetmiştim. Aynı zamanda bölge ve diğer ülkelerin geçmişte yaşanan Irak’a askerî müdahalelerinin halen etkisinin devam ettiğini de belirtmiştim. Dolayısıyla sıraladığım bu faktörler seçimlerin süreç ve sonucunun belirleyicisi olacağını sizlerle paylaşmıştım.

Seçimler yukarıda saydığım faktörler çerçevesinde birçok siyasî ittifak ve koalisyonların rekabetine sahne oldu. İtirazlar bugün bile devam etse de, 20 Mayıs 2018 Pazar günü açıklanan seçimlerin resmî sonuçlarına göre, Şiî lider Muktada Al-sadr’ın bloğu ve desteklediği Saroon Listesi kazandı. Sadr’ın liderliğindeki blok/liste, 329 sandalyeli Irak Parlamentosu’nda 55 temsilci elde etti. Sadr seçimlerde başarılı olsa da kazandığı 55 sandalye tek başına hükümet kurmaya yetmiyor.

Bununla birlikte Sadr seçimlerde aday olmadı. Dolayısıyla Sadr, hükümette veya Parlamentoda yer almayacak. Ancak Sadr’ın, eli güçlü bir şekilde diğer partilerle müzakere masasına oturması beklentiler arasında.

Şiî lider Sadr’ın İran’a mesafeli duruşu da herkesçe bilinmektedir. Irak’ta, geçmiş yıllarda ABD işgaline karşı iki şiddetli ayaklanmaya öncülük eden Sadr, yıllarca İran destekli rakipleri tarafından elimine edilmeye çalışıldı. Aslında Sadr’ın, bütün siyasî ve özellikle de İran destekli rakiplerine karşı başarılı olmasında mevcut hükümetin olumsuz durumunun etkisi de bulunuyor. Çünkü Irak’taki yaygın yolsuzluklar karşısında hükümetin çözüm üretememesi, ülke yönetiminde işlevsiz kalması ve toplumun seçkinlere yönelik isyan girişimleri de Sadr’ın başarısının altında yatan sebeplerdendir. Sadr’ın blok/listesinde yer alan komünistler ve laik Iraklılar ülkede olağandışı bir durum. En önemlisi de Sadr’ın herhangi bir yabancı müdahaleye (İran veya ABD) şiddetle karşı olması da seçim galibiyetinin yolunu açtı denilebilir. Diğer taraftan IŞİD/DAEŞ/DAİŞ’LE mücadele edileceği ve okullara yardım söylemi, düşük petrol gelirleri sonucunda yoksulluğun baş göstermesi seçimlerin kazanılmasında önemli rol oynayan etkenlerden bazıları. Zaten Sadr’ın seçim sloganı “reform zafer kazanıyor ve yolsuzluk azalıyor” ifadesiydi.

Seçimlere katılım yüzde 44.52 olarak gerçekleştiği Irak’ta bir takım seçmen kesimlerinin seçimleri boykot ettiği şeklinde yorumlanıyor. 2010 seçimlerine katılım yüzde 62.40, 2014 seçimlerinde yüzde 60 ve 2015’te de yüzde 79 oranında gerçekleşmişti. Ancak yıllardır sürmekte olan güvenlik, siyasî, ekonomik, toplumsal bağlamda istikrarsız ortam Iraklılar’ın son seçimlere düşük katılım oranının siyasetten umudunu yitirdiğini gösteriyor.

Tikrit, Felluje ve Musul gibi yerleşim yerlerinde hükümet hizmetlerinin yeterince verilememesi de hükümete olan güveni epeyce sarsmış durumda. İşte bütün bunlar Sadr’ın başarısının sebeplerinden.

Seçim sonuçlarına göre Sadr’ın ardından mevcut Başbakan Haydar El-İbadi (Şiî)’nin liderliğindeki Zafer Koalisyonu 51 sandalye ile ikinci, İran’a yakınlığıyla bilinen Irak Gönüllü Halk Güçleri Komutanı Hadi Elamiri’nin Fetih İttifakı 49 sandalye ile üçüncü, Eski Başbakan Nuri El-maliki (Şiî)’nin Hukuk Devleti İttifakı beklenen başarıyı gösteremeyerek 25 sandalye ile dördüncü sırada yer aldı.

Kürdistan Demokratik Cephesi 24, Ammar El-hakim’in liderliğindeki Ulusal Bilgelik Eğilimi 22, eski Başbakan Ayad el-allavi (Şiî)’nin Ulusal İttifak Koalisyonu 21, Kürdistan Yurtseverler Birliği 15, Osman Nejafi’nin Karar Koalisyonu 15 sandalye kazandılar. Listenin devamında diğer partiler geliyor.

Irak seçimlerinde partiler istediklerini sonuca ulaşamadı. Bundan dolayı seçim sonrasındaki senaryolardan biri ise, Şiî Hadi Al-amiri’nin Fetih İttifakı, Kürdistan Demokratik Partisi ve bazı Sünnî partilerin, Sadr karşısında, eski Başbakan Şiî Nuri Al-maliki’nin Hukuk Devleti Koalisyonu’na yakın durabilecekleridir.

Irak seçim sonuçları incelendiğinde Şiî siyasî unsurlar seçimin kazanını oldular. Ancak Şiiler özellikle 2004’ten bu yana ayrı hareket ediyorlar. Elbette bu heterojen durum istikrarsızlığa yol açıyor. Yine seçim sonuçları Şiî unsurların birlikteliğini zorunlu kılıyor. Ancak Sadr şu konuda çok net “İran’a imtiyaz yok ve Hadi Al-amiri’nin Fetih İttifakı ile birliktelik yok.” Bu ifade bir anlamda Sadr’ın kırmızı çizgisi.

Seçimlere düşük katılım kurulacak yeni hükümetin ve parlamentonun meşrûiyet sorununu gündeme getireceği muhtemeldir. Bölgesel ve uluslar arası güçlerin etkisine açık olan Irak’ta yapılan seçimlerin, ülkeye faydalı olup olmayacağını hep birlikte göreceğiz. Ancak seçim sonuçlarından anlaşıldığı üzere Irak’ta yakın gelecekte yeniden seçimlere gidilebileceği muhtemeldir.