Darbenin 5. yıl dönümünde Mısır’da toplumsal taraların pozisyonu

Temmuz 2013 darbesinin, önceki sene-i devriyelerinde, Müslüman Kardeşler ve taraftarları ülkenin çeşitli yerlerinde barışçıl yürüyüşler yaptılar.

Darbeden bu yana merkezden çevreye doğru dışlanan Müslüman Kardeşler ve taraftarları, darbenin yıl dönümünü fırsat bilerek 14-15 Ocak 2014’te kabul edilen Yeni Anayasayı, yeni Cumhurbaşkanı Sisi’yi, Eylül-ekim-kasım 2015’te iki aşamada muhtelif tarihlerde yapılan Parlamento seçimlerini, insan hakları ihlâllerini, demokrasinin ve hukukun işlememesini, işkenceyi, işsizliği, gelir dağılımı adaletsizliğini, yoksulluğu, yolsuzluğu ve darbeyi protesto etmek için halka çağrıda bulunmuşlardı.

Ancak darbenin 5. yıl dönümünde İhvan’ın daha fazla demokrasi, hukuk, insan hakları ve özgürlükler vurgusu yaptığı görülüyor. Böylece İhvan hem uluslararası aktörlere hem de Sisi rejimine olumlu sinyaller verdiği söylenebilir.

Halkın farklı kesimlerinin protesto gösterileri düzenlediği sokak ve meydanlarda, toplumun önceki gösterilere kıyasla daha parçalı bir yapıda hareket ettiği gözlemleniyor.

Şöyle ki, 25 Ocak 2011 devrimi ile tüm halk kesimleri Mübarek karşıtı bir duruş sergilerken, Müslüman Kardeşler iktidarına karşı yapılan asker ve sivil destekli, sol-seküler ve liberallerin gerçekleştirdiği 3 Temmuz 2013 darbesi sonrasında, toplumun darbe karşıtları ve darbe taraftarları olarak ikiye bölündüğünü tüm dünya kamuoyu izledi.

Diğer taraftan darbe sonrasında 14-15 Ocak 2014’te gerçekleştirilen Yeni Anayasa referandumu öncesinde toplumun anayasaya evet anayasaya hayır– anayasayı, referandumu boykot cepheleri olarak üçe bölündüğüne hep birlikte şahit olduk. Bununla birlikte 3 Temmuz 2013 darbesinin 5. sene-i devriyesi gösterilerine kadar yaşanan süreçte, toplumsal kesimler arasında; darbe yönetimi taraftarları, darbe karşıtı/İhvan taraftarları ve hem İhvan hem de darbe yönetimi karşıtları olarak farklı isimler altında yeni bölünmeler görülmektedir. Bir de Müslüman Kardeşler’in liderliğini yaptığı Meşrûiyete Destek Ulusal İttifak/darbe Karşıtı İttifak’tan da ayrılan siyasal unsurlar oldu. Böylelikle 3 Temmuz 2013 darbesinin 5. yıl dönümünde siyasi, toplumsal, cepheler, figürler ve aktörler arasında heterojen bir durum söz konusudur.

A. DARBE Taraftarları

1. Darbe yönetimi adına Abdul Fattah Al Sisi taraftarları, 2. Özgür Mısırlılar Partisi 3. Al Wafd Partisi, 4. Tamarod Hareketi 5. Şeyh Ahmed al-tayyeb (El Ezher Üniversitesi Başkanı, Mısır Büyük Müftüsü, Nisan 2010’a Kadar Ulusal Demokratik Parti üyesi) 6. Kıpti Ortodoks Hıristiyanların Lideri Papa II. Tawadros,

7. Selefi Al Nur Partisi

B. DARBE Karşıtları

1. Müslüman Kardeşler 2. Prodemokrasi İttifakı 3. Meşruiyete Destek Ulusal İttifak 4. Güçlü Mısır Partisi 5. Askerî Denemelere Hayır Grubu 6. Devrimci Sosyalistler 7. 6 Nisan Demokratik Cephesi 8. Ahmed Mahar’in 6 Nisan Gençlik Hareketi 9. Darbe Karşıtı Öğrenciler.

C. Meşrûiyete Destek Ulusal ITTIFAK/DARBE Karşıtı ITTIFAK

1. Hürriyet ve Adalet Partisi (Müslüman Kardeşler’in siyasî kanadı). 2. Sina, Yukarı Mısır ve Marsa Matrouh vb. vilayetlerdeki aşiret koalisyonları. 3. Profesyonel Sendikalar Birliği Federasyonu (24 adet işçi sendikasından oluşuyor). 4. Al Wasat Partisi. 5. Al Watan Partisi. 6. Al Jamaa Al Islamiye. 7. İnşaa ve Kalkınma Partisi. 8. Yeni Çalışma/İşçi Partisi. 9. Islah Partisi.

10. Al Tawheed Al Araby Partisi.

11. İslâmcı Parti. 12. Al Asala Partisi. 13. Al Shaab Partisi. 14. Mısır Arap Kabileleri Birliği Koalisyonu. 15. Mısır Çiftçileri Genel Sendikası. 16. Al Azhar Üniversitesi Öğrencileri Birliği. 17. Sokak Satıcıları Birliği. 18. Selefi Cephe.

19. İstiklâl Partisi 20. Ensar Al Seriat vd. gibi başlıca Selefi siyasal hareketlerden meydan gelmektedir.

Meşrûiyete Destek Ulusal İttifak, Müslüman Kardeşler’e karşı gerçekleştirilen 3 Temmuz 2013 darbesinden sonra, adını 14 Ağustos 2013’te Darbe Karşıtı İttifak olarak değiştirdi.

D. Meşrûiyete Destek Ulusal ITTIFAK/DARBE Karşıtı ITTIFAK’TAN Ayrılan Unsurlar

1. Al Wasat Partisi 2. Al Watan Partisi 3. Güçlü Mısır Partisi 4. Selefi Cephe 5. Al İstiklâl Partisi

e. DARBE ve Müslüman Kardeşler Karşıtları

1. Basın Sendikası 2. Devrim Yolu Cephesi (Alaa Abdel Fattah, roman yazarı Ahdaf Soueif, siyasi aktivist Khaled Sayyed, Güçlü Mısır Partisi, Devrimci Sosyalistler, Adalet ve Özgürlük Genç Aktivistler Grubu ve bağımsız siyasî figürler)

Siyasal İslâmcı çizgideki Al Wasat Partisi, Al Watan Partisi, Güçlü Mısır Partisi, Selefi Cephe ve Al İstiklâl Partileri Müslüman Kardeşler’in liderliğini yaptığı Meşruiyete Destek ve Ulusal İttifak/darbe Karşıtı İttifak’tan ayrıldıklarını beyan etmiş olsalar da, yine İhvan’ın izinde siyasi faaliyetlerine devam edeceklerini kamuoyuna duyurmuşlardı.

Hatırlanacak olursa, Mübarek’in devrilmesiyle sonuçlanan 25 Ocak 2011 devrimi, halkın “ekmek, özgürlük ve sosyal adalet” talepleri üzerine gerçekleştirilmişti. Ancak çok parçalı Mısır halkı için darbenin 5. yıl dönümünde taralar barışçıl çözümden çok uzakta görülüyor.

Aslında gözden kaçırılmaması gereken nokta, Mısır toplumu farklı isimlendirmeler altında bölündükçe ortak paydadan ve ülkenin ortak çıkarına olan aksiyondan uzaklaşması kaçınılmazdır.