Mezheblerin Kur’ân’daki yeri nedir?
“Mezhep nedir; Kur’ân ve Sünnetteki yeri nedir? Hak birdir, neden farklı hükümler, yollar vardır? Niçin Asr-ı Saadet’te mezhep yoktur.
Mezheplerin sonradan ortaya çıkmasının sebepleri nelerdir?”suallerinin cevaplarını bulmaya çalışalım.
Rahmeten lil âlemîn olan Kur’ân; bütün asırlara, toplumlara, mesleklere, meşreplere, bölgelere, coğrafyalara hitap eder; ihtiyaçlarını karşılar, bütün suallerine doğru cevapları verir; hastalıklarını tedavi eder; meselelerini, problemlerini çözer.
Gönlünü Kur’ân’ın hitabına açan mezhep imamları müçtehidler, “ihtiyaçlarını; suallerinin cevaplarını, hastalıkları tedavi usûllerini, problemleri çözme formüllerini” ondan aldılar. Yani, hak mezhepler Kur’ân’dan alınmıştır. Mezhep, Kur’ân dili Arapça’da Z-H-B kökünden türetilmiş; “gidilen yol” anlamında bir mefhumdur.
İslâmiyeti, yani, Kur’ân ve Sünnet-i Seniye’yi, “fıtrat, zaman, mekân, şart ve imkâna” göre yaşama metot, usûl ve prensiplerini ortaya koyar.
Mezhepler, müçtehid imamların kendi kafalarına göre düzenledikleri bir sistem değildir. “Ahkâm-ı İlâhiye, mezheblere, hikmet-i İlâhiyenin sevkiyle ittibâ edenlere göre değişir; hem, hak olarak değişir ve herbirisi de hak olur, maslahat olur.”
Sahanın uzmanı olarak müçtehidler, aşağıda meallerini vereceğimiz âyetleri de nazara alarak; Sünnet-i Seniyye ışığında durum tesbiti yapmışlar; “fıtrat, zaman, mekân, şart ve imkâna” göre farklı hükümler çıkarmışlardır:
“Allah insana kaldıramayacağı yükü yüklemez”
“Din konusunda, size hiçbir zorluk da yüklemedi.” “Allah sizin hakkınızda kolaylık ister, zorluk istemez.
“Onun için gücünüz yettiğince Allah’a karşı gelmekten sakının.”
Bu zaviyeden bakıldığında, “Şeriat semâviyedir; ve içtihadât-ı şer’iye dahi onun ahkâm-ı mestûresini izhâr ettiğinden, semâviyedirler.”
D pnotlar: 1- Bediüzzaman Said Nursî, Sözler, Yeni Asya Neşriyat, İstanbul, 1999, s. 443. 2- Bakara Sûresi, 2/286. 3- Hac Sûresi, 22/78. 4- Bakara Sûresi, 2/185, 5- Tegabun Sûresi, 64/16. 6Bediüzzaman Said Nursî, Sözler, Yeni Asya Neşriyat, İstanbul, 1999, s. 444.