KOPYA İLE NEREYE?

Kopya deyince akla sadece öğrencilerin daha yüksek not almak için yaptıkları ‘yanlış iş’ akla gelmemeli. Maalesef hayatın pek çok sahasında kopya çekiliyor. San’atta, siyasette ve hatta ticarette de kopya çekenler var. Yapılan camilerin çoğunluğu da kopya değil mi?

Üsküdar Belediyesi tarafından ‘Nevmekân Sahil’de düzenlenen “İpek Yolu Ebru ve Hat Sergisi”nin açılışında konuşan ebru san’atçısı Hikmet Barutçugil kopyacılıkla bir yere varılamayacağını söylemiş. Sergide Barutçugil’in eserleri yanında Çinli Hattat Haji Noor Deen Mi Guang Jiang’ın eserleri de yer almış.

Sergiyle ilgili açıklamada bulunan ebru sanatçısı Barutçugil, Çinli hattat Jiang’ı çok uzun yıllardır tanıdığını belirterek, “Muhtelif İslâm sanatları festivali, kongreler ve konferanslarda hep karşılaşırdık. Onun çok değişik bir yazı üslûbu var. Çin usûlü yazıyı Arap harleriyle icra ediyor” ifadesini kullanmış.

Çin hattının farklı bir özelliği olduğuna dikkat çeken Barutçugil, şöyle konuşmuş: “Çok uzun bir eğitim süreci var. Bu süreçte, ustanın yakalaması gereken bir ritm olduğundan bahsediliyor. Bu da İslâm sanatlarının temel ilkelerine çok uyuyor. Kendinden geçercesine, vecd halinde ve çok hızlı yazılan bir şey. Uzun süre bakıyor. Kâğıtta ne yazılacağını görüyor. Bizim bir ebru duâmız var. Onun ilk cümlesi ‘Ezeldeki hükmüne uygun olarak’ diye başlıyor. Yani o kâğıdın ezeldeki hükmünde ne varsa onu bir anda görüyor ve hızlıca bitiriyor. (...) Çin hattı bin 500 senedir popüler ve hiçbir şekilde değişmedi. Çin modernleşirken hep kendini taklit etti. Bu bizde olmadı. Biz, kültürümüzde, sanatımızda, modernleşmeyi Batı’yı kopya etmek olarak anladık. Ama öyle olmamalıydı.” (AA, 21 Ekim 2018)

Çinli Hattat Haji Noor Deen Mi Guang Jiang ise Türkiye’ye ilk defa 2008’de Hasan Çelebi’den Arapça hat sanatını öğrenmek üzere geldiğini dile getirip şunları ilâve etmiş: “Bu 10 senede İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi IRCICA kuruluşunun yardımını da çok gördüm. Bu vesileyle hocalarıma, dostlarıma ve herkese şükranlarımı arz ediyorum. Hepinizin bildiği gibi bu sergimizin adı olan ‘İpek Yolu’, Çin’de başlayıp İstanbul’da biten bin 500 yıllık bir yolculuk, serüven olarak biliniyor. Vaktiyle bu sadece ticaret yoluydu ancak zamanla çeşitli yansımalar sonucu kültür, sanat faaliyetlerine de şahit oldu.”

Ebru ve hat, ecdadımızın en ileri seviyelere götürdüğü sanat dalları. Ne var ki bu sanat dallarıyla ilgilenmek bile bir dönem iyi karşılanmamış. Bazı meşhur hattatların geçim sıkıntısı çektiği, bazılarını da kıymetinin vefatlarından sonra bilindiği bir gerçek. Her sahada olduğu gibi sanat sahasında da kopyacılıkla bir yere varmak mümkün değil.

Tabiî ki sıkıntı sadece sanat ya da eğitim sahasında değil. Makine çarkları gibi her bir meslek, bir başka meslekle irtibatlı. Sanatımız, sanatçımız ne kadar başarılı ile eğitimimiz de o nisbette başarılı olur. Ya da tersi.

Yapmamız gereken şey, kopyacılıkla bir yere varamayacağımızı görmek ve kabul etmektir. Bu gerçek kabul edildikten sonra yeni Mimar Sinan’lar ya da yeni İbn-i Sina’ların yetişmemesi mümkün değil. Netice itibarıyla Türkiye bir fabrikadır ve bu fabrikanın herhangi bir çarkında meydana gelen arıza, diğer çarkları da doğrudan ya da dolaylı olarak etkiler. Fabrika çarkları aynı maksat için işlemeye devam ederse ortaya çok iyi neticeler ve kopya olmayan eserler çıkar. Bunu hiç unutmayalım.