Cemil Meriç: “Dergi, hür tefekkürün kalesi”
Yazan-çizenler arasında, merhum mütefekkir Cemil Meriç’in—işbu yazıya başlık yaptığımız—meşhur sözünü bilmeyen yoktur: “Dergi, hür tefekkürün kalesi.”
İlgili yazı ilkin başka bir yerde mi neşredildi, şimdilik bilmiyoruz, onun araştırmasına giriş(e)medik; fakat yazarın Türkiye hakkındaki yazılarının derlendiği “Bu Ülke” adlı kitabında bu deneme mevcut. (“Bu Ülke”, İletişim Yayınları, 7. baskı, 1992, s.100-101.)
(Yeri gelmişken edebî türlerden “deneme”nin en kısa ta’rifini verelim: “Taslak durumunda olan eser.”)
Biz şimdi burada bir akademisyen gibi, “özün özü”mahiyetindeki yazının—belki sayfalar tutabilecek—tahliline de giriş(e)meyeceğiz, fakat en azından Cemil Meriç’in dergiler hakkındaki bu yazısının “zamanının üstünde” olduğunu belirtmekle yetineceğiz. Zira nerede dergilerle ilgili bir yazı “döşense” Meriç’in meşhur yazısı hâlâ referans alınmakta.
Zaten Cemil Meriç mevzu hakkında söylenmesi gerekeni vecizane (en güzel şekilde) söylemiş; üstüne yapılacak ilâveler belki sadece alâkalı yazının açıklanması mahiyetinde olur veya zamane okuyucusunun daha iyi anlaması için günümüz matbuat âleminin bitmek tükenmek bilmeyen problemlerinden az biraz bahsetmek gerekir!
“DERGİ” GİBİ GAZETE…
“Dergi”den şahsen bizim anladığımız, a) Konu odaklı olsa dahi “mümkün mertebe” tüm edebî türlere yer vermesi, b) Ve yine “olabildiğince” eli kalem tutan herkese açık olması. (Dergiler bunu yapıyor mu veya ne kadar yapıyor, ayrı bir mevzu.)
“Yeni Asya’nın öncüsü” haftalık gazete “İttihad”özel sayısından (Ekim 2017) biliyoruz ki gazetemiz başlangıcından itibaren“kısmen dergi” havasında olagelmiş. Yani tefrika tarzında roman neşri yapıp “makale, masal, hikâye, deneme, şiir, eleştiri, derleme, biyografi, hatıra, röportaj, seyahatnâme, fıkra vb.” edebî türlerdeki yazılara sayfalarında yer verirken, aynı zamanda “misafir kalemler” veya “genç kalemler” köşelerinde anlatacak bir şeyleri olan kalem ehline altın fırsatlar sunmuş…
“Kaba” bir benzetme olacak belki, ama “Teşbihte hata olmaz.” sırrınca belirtmek isteriz ki müşahede ettiğimiz kadarıyla gazetemizde uzun bir müddettir “aktüel” ve/ya “derin” addedilen yazılar ana gazetede, sair yazılar da “dergi” kıymetindeki “Elif” ilâvemizde neşredilmekte. Yaşı müsait olanlar hatırlar;“elif”in olmadığı fasılalarda“sair yazılar” dediklerimiz, ihdas edilmiş olan“misafir/genç kalemler” köşelerinde değerlendirilirdi.
“DERGİ”GİBİ DERGİLER!
Sözü medya grubumuzun güzîde evlâtları “Yeni Asya dergileri”ne getirmek istiyoruz.
Yakînen ta’kip ettiğimiz 1,5 yıllık vetirede aylık dergilerimizin—ki tabiî olarak “Köprü” mevzu dışı—cemil Meriç’in “hür tefekkürün kalesi” senasına ma’sadak olduğunu gururla gözlemledik! Bir mesaj vermek isteyenler— Risale-i Nur’u referans alsın almasın fark etmez, sadece “seviyeli” olmak şartıyla— kendilerine dergilerimizde rahatlıkla yer bulabiliyorlar. Bu yazar bolluğunu en azından “yazar indeksi”nden çıkarsamak mümkün…
Yalnız bir “eski kafa” olarak ma’ruzatımız var: Mevzuubahis dergilerimizde “Köprü tarzı” dediğimiz bir anlayış hâkim. Yani “kapak” dosyası “dergi adına”editör tarafından hazırlanmıyor,— ki gördüğümüz birkaç“sunum”u da yeterli bulmuyoruz—onun yerine birkaç yazar—“genç Yorum”da bu sayı daha fazla olabiliyor—kendi zaviyelerinden mes’eleyi işliyor. Dolayısıyla “kapak konusunun dağınıklığı”na üzülmek mi, yoksa “kapak konusu yazarı bolluğu”na sevinmek mi gerekiyor, mütereddidiz!
Son verirken, kadın dergisi “Bizim Aile,” çocuk dergisi “Can Kardeş” ve genç dergisi “Genç Yorum”un, “hürriyet”i (serbestiyet) solutan muhtevalarıyla yeni okuyucu ve yazarlarını beklediklerini hatırlatalım…