Çocuklarda isim kimliktir

Çocuğa isim vermek inancımız ve örfümüzde ciddî yer teşkil eden bir konudur. Yakın tarihlere kadar çocuğa isim verme hadisesi ciddiyet ve öneminden hiçbir şey kaybetmeden, günlük yaşantımızdaki mümtaz yerini muhafaza etmekte idi. Şimalden esen sert kasırgaların ardından sür’atle erozyona uğrayan bir çok değerimiz gibi çocuğa isim verme meselesinde de Avrupa’nın kötü tarafına bakar olduk. Akika nedir unutuverdik. Yaş günü, diş günü, beşik günü yaparız da çocuğun tıraş edilen ilk saçı ağırlığınca verilen sadâkadan haberimiz yoktur.

Çocuğumuza Sünnet-i Seniyyeye göre isim verebilmek için isim sözlüklerine ayırdığımız sürenin ne kadarını hadis kitaplarına ayırıyoruz? Abdestli, baba veya bir aile büyüğümüzün çocuğun sağ kulağına ezan, sol kulağına kamet okuyarak, ismiyle müsemma olması niyazıyla verilen isimler, örfi uygulamasıyla birlikte tarih olma yolunda. Yerini ise bidat diyebileceğimiz uygulamalar almaktadır. Baba ve aile büyüğünün rolünü isim sözlükleri ve bu maksat için tasarlanmış web siteleri doldurmaktadır.

Muhafazakâr diyebileceğimiz aileler bile çocuklarına isim seçerken mezkûr, nevzuhur kaynaklara müracaat etmektedirler. Aile muhafazakâr olunca ismin Kur’ân’da geçiyor olması da mühim tabi. Mana ise hak getire. Yeter ki, Kur’ân’da geçiyor olsun. Misallendirerek bu tür isim vermiş olanları ya da kullananları mahcup etmek istemiyorum. Şu kadarının bilinmesinde fayda var. Kur’ân-ı Kerîm’de geçen her kelime pozitif manalar ihtiva etmediğinden çocuklara isim olarak seçilmesi uygun değildir. Mutlaka Kur’ân’dan kelime seçilecekse, ne maksada hizmet ettikleri bilinmeyen dijital kaynaklara değil, işin uzmanlarına sorarak kullanılacak kelimenin manası ile ilgili araştırmalar yapılmalıdır. Kelime müsbet ise tercih edilmeli, değilse alternatilere bakılmalıdır. Yakın geçmişimizde, tarihî şahsiyetler, sahabe efendilerimizin, peygamberlerin isimleri, aile büyüklerinin isimleri seçilirdi. İsmini taşıdığı kişiye benzemesi için duâ niyetiyle o isim tercih edilirdi. Günümüzde çocuklara isim verme kriterlerimizde de çeşitlilikler görülmektedir. Geleneksel isim verme şeklimizin dışına çıkılarak o günlerde popüler olan futbolcu, şarkıcı ve dizi oyuncularının isimleri verilmektedir. Böylesi bir tercihte, ismi verenlerin isim sahiplerine özentileri, imrenmeleri, çocuklarının ona benzer bir karakterde, sosyal ve ekonomik statüde olmaları arzusu yatmaktadır. Tabi insanların tercihlerine saygı duyarız. Kimseyi de yargılamıyoruz. Ancak benzemesini istediğimiz şahsiyet ne kadar bizden? Buraya dikkat edilmesi gerekir diye düşünüyoruz. Karşı cinse ait isimlerin çocuklara verilmesi çocuk açısından ileride zor anlar yaşamasına zemin hazırlamaktır. Erkeğe kız, kıza erkek ismi hangi mantığa hizmettir, anlamak mümkün değil. Manası gibi telâffuzu da sıkıntılı olan isimlerden uzak durmak gerekir. Sahibini küçük düşürecek, dalga geçilmesine yol açacak kelimeler de isim olarak tercih edilmemelidir. Herkesten farklı olsun diye adeta uydurulan isimler var. İsmin farklılığının şahsiyete katacağı hiçbir artı değer yoktur. Farklılık, başarılar ile, müsbet karakter ile, içinde yaşanılan topluma faydalı olmak ile olur ise bir manası olur. Dünyada hiçbir kimsenin kullanmadığı ismi çocuğa vermekle bir farklılık elde edebilirsiniz. Ama neye yarar? Kişi insanlık için ortaya koyduğu müsbet bir hüner ile farkını hissettirmelidir.

Her konuda rehberimiz olan Resul-ü Kibriya Efendimiz (asm), isim verme konusu üzerinde hassasiyetle durarak bize numune-i imtisal teşkil edecek davranışlar gösterip, tavsiyelerde bulunmuştur. Her babadan çocuğuna güzel isim vermesini istemiştir. İsmi kötü manalar taşıyan bir çok kimsenin ismini değiştirerek güzel manalar ihtiva eden isimler vermiştir. İsmi güzel olduğu halde bazı sahabelerin isimlerine yeni güzel ilâve isimler eklediği de görülmüştür. Anne karnında zayi olup düşük olan çocukların bile isimlendirilerek defnedilmesini emretmiştir. Üstadımız Bediüzzaman Hazretleri, Zübeyr Gündüzalp’in ismini Ziver iken Zübeyr olarak değiştirdiği bilinen vak’alardandır. Bir çok İslâm âlimi de Peygamberimizin (asm) uygulamalarını da mesnet edinerek, ismin müsemmaya tesiri konusunda ciddi görüşler beyan etmektedirler.