BACİYAN-I RUM

İstanbul Fatih Camii, avlusundan sıkça geçtiğim, her defasında haziresinde haşir sabahını bekleyen kabirlere duâlar gönderdiğim, eğer denk düşerse vakit namazlarını cemaatle kıldığım içimi ısıtan sevimli, muhteşem bir mabeddir!

Rivayet edilir ki inşası öncesi İstanbul’un yedi tepesine asılan ciğerler en geç burada çürüdüğü için Fatih Sultan Camisini buraya yaptırmıştır. Gerçekten de yazın kavurucu sıcaklarında cami avlusunun ferahlatan bir serinliği, kışın ise dondurucu bir soğuğu vardır.

CAMİ AVLUSUNDAKİ SERGİ

Geçtiğimiz günlerde avluda alışık olmadığımız ilginç yoğunluk vardı. Bir sergi açılmıştı. Açıkçası tam da Mevlit Kandili’ne denk gelen tarihlerde Fatih Camii avlusunda merakla gezdiğim bu sergi tam bir İstanbul sürpriziydi!

Türk Tarih Kurumu tarafından organize edilen Anadolu Kadınları (Bacıyan-ı Rum) Teşkilâtı Anma Faaliyetleri-ii 19-24 Kasım 2018 tarihlerinde İstanbul Fatih Camii avlusunda yapılan sergi ve faaliyetlerle gerçekleştirildi. (Faaliyetlerin birincisi yine 2018 yılı içinde Bilecik’te düzenlenmiş.)

Fatih Sultan Mehmed’in Türbesi, başta annesi Hüma Hatun, kızı Gevherhan Sultan ve hanımı Gülbahar Hatun’un kabirleri yanında açılan sergide şimdiye kadar yayınlanmadığı ifade edilen belgeler yer alıyordu. Bu çerçevede ayrıca ‘’Anadolu Kadınları Teşkilâtı Bacıyan-ı Rum Belgelerle ve Resimlerle’’ adlı bir kitap çalışması da yapılmış.

Bu vesileyle Anadolu’da yüzyıllar boyunca önemli işler yapan hanımlar topluluğunu tanıyalım:

HACI BEKTAŞ-I VELİ VE HATUN ANA

Malazgirt Zaferi’nden sonra Anadolu’ya dalgalar halinde göç eden Türkler bu topraklara ‘’Rum-roma ülkesi’’ anlamına gelen ‘’Diyar-ı Rum’’ ismini vermiş, yaşayanlara da ‘’Rumî’’ demişlerdir.

Sistemli bir şekilde yerleşik hayata geçmişler ve bütün tarih kayıtlarında Gaziyan-ı Rum (Anadolu Gazileri), Ahiyan-ı Rum (Anadolu Ahileri), Abdalan-ı Rum (Anadolu Abdalları), Bacıyan-ı Rum (Anadolu Bacıları) olarak isimlendirilen zanaat ve din merkezli teşkilâtlar oluşturmuşlardır.

Bacıyan-ı Rum, esnaf örgütlerini dürüstlük ve doğruluk merkezli bir yapıda inşa eden Ahilik Teşkilâtının Kadınlar Kolu’dur.

Osmanlı Tarihçisi Aşıkpaşazade ‘’Tevarih-i Âli Osman’’adlı kitabında Anadolu’nun büyük evliyalarından Hacı Bektaş-ı Veli Hazretleri’nin Hatun Ana isimli evlâtlığına dinî bilgilerini aktardığı ve Hatun Ana’nın hanımları eğittiği bilgisi yer alır.

Kadınlar ve genç kızlar sadece dinî konularda değil, farklı zanaatlarda da eğitim alırlar. Başta ip eğirme ve dokumacılık olmak üzere bir çok zanaat kolunda kadınlar usta-çırak ilişkisi içinde örgütlenmişlerdir. Muhtemel bir savaş ortamında silâh bakım ve tamiri, gıda temini, ulaşım gibi vazifelere hazırlıklıdırlar. Kurtuluş Savaşı’nda kadınların fedakârlığı, şefkat ve merhametinin sayısız örnekleri de bunun delillerindendir.

SEYAHATNAMELERDE BACIYAN-I RUM

Anadolu ve Suriye ile ilgili hatıralarında Bertrandon de la Broquière bu hanımlardan bahseder. XV. yüzyıl başında Anadolu’dan geçen seyyahın, Dulkadir Beyliği’nin silâhlı erkek ve kadınlardan oluşan bir Türkmen kuvvetine sahip olduğunu söylemesi, Türkmen kabilelerinin silâhlı cengâver kadınlara sahip olduğunu göstermektedir. (İslâm Ansiklopedisi, Bacıyan-ı Rum Bölümü)

HÜLÂSA

Yeryüzünde ana, kadın karakteri yüklenen tek coğrafyanın Anadolu olduğunu hatırlatarak ahirete intikal eden şefkat kahramanı bütün bacıları rahmetle, istikbalde gelecek olanlarını ise muhabbetle selâmlayalım...