HÜRRİYET ÖZGÜRLÜK MÜDÜR?

Özgürlük, zorlama ve kısıtlamanın olmaması ve kişinin herhangi bir şarta bağlı olmamasıdır. Hürriyet ise kişinin her nevi dış etkenlerden bağımsız olarak kendi iradesini dilediği gibi kullanması, kendi iradesine göre hüküm vermesi ve akıllıca davranmasıdır. “Hürriyet, ne nefsine ne başkasına zarar vermemektir.” Bed üzzaman, ESDE, Münâzarât, s. 236. Hürriyet, iradenin kimseye bağımlı olmamasıdır. “Reislerinizin cebindeki aklınızla konuşuyorum.” (Bediüzzaman, ESDE, s. 273.) ifadesinde reislerine bağlı olanların hür olmadıkları anlaşılmaktadır.

Hürriyetin karşıtı istibdad, yani baskıdır. Kişi kendisini herhangi bir baskı altında hissediyor ise hür değil veya hürriyeti kısıtlanmış demektir. Nefis ve şeytanın esiri olan kişi de hür olmadığı gibi minnet altında kalan ve borçlu olan insan da gerçekte hür değildir. Hür olmayan iradesini hür şekilde kullanamaz.

**

İnsan isteklerinde özgür olabilir; ama kendisini herhangi bir baskı altında hissediyor ise hür değildir. Zira baskı ve korku altında olan kimse kendisini hür hissetmez. Kendi düşüncelerini açıkça ifade edemez.

İfade hürriyeti, düşünme hürriyeti değildir; zaten bunu hiçbir kuvvet ve baskı engelleyemez. İfade hürriyeti konuşma, yazma ve propaganda yapma hürriyeti, demektir.

Ferdin hürriyeti kimseden zarar görmeme teminatıdır. Hiçbir korku ve endişe içinde olmamaktır. Yani, sabah erken kapı çalındığı zaman, kapıyı çalanın sütçü veya kapıcı olduğundan emin olmaktır hürriyet.

Toplumun hürriyeti ise başkalarının hak ve hürriyetlerine saygılı olmak, başkasının hürriyet alanına tecavüz etmemektir. Toplumun hürriyeti fertlerin hürriyetlerinin muhassalıdır. Hürriyet baskıyı kaldırır; ancak vazife ve yükümlülük bilincini kaldırmaz. **

Hürriyet iyiyi yapma serbestiyetidir. Kötüyü ve yanlışı yapma ve kendisine ve başkalarına zarar verme serbestiyeti değildir. Hiç kimse kötüyü, zulmü ve günahı işleme hürriyetine sahip değildir. Özgürlük ise buna da cevaz veren bir yaklaşımdır.

Toplumun hürriyetini “âdil yasalar” sağlar. Zira yasaların amacı ferdî hak ve hürriyetleri güvence altına almak, başkalarının baskılarını ve tecavüzlerini önlemek ve adil paylaşımı temin etmektir. Bunu sağlayacak olan da fertlerin hür şekilde “İstişare” etmesi ve “Ortak” akılda buluşmasıdır. Bu sebeple âdil yasalar üstün akıl sayılırlar.

**

Hürriyet; hukukî, ahlâkî, vicdanî, aklî ve kurallı hayat demektir. Kişinin Allah’a, ailesine ve topluma karşı hak ve sorumluluklarını belirleyen ve adaleti sağlayan kurallara uymaktır. Bu sebeple Bediüzzaman “İnsanlar hür oldular, ama yine abdullahtırlar” demekte bu sorumlulukları hatırlatmaktadır. **

Hürriyet irade sahibi insan için kullanılan bir terimdir ve kurallı bir serbestiyeti ifade eder. Özgürlük ise kuralsız serbestiyettir ki özellikle ehl-i dünyanın anladığı ve özendiği bu serbestiyet olup kuralsız “dağ komşularımız olan” hayvanların serbestiyetleridir. Hürriyet daha kapsamlı olup irade sahibi insanların kurallara uygunluğunu ifade eder. Özgürlük ise kuralsız hayvanî bir hayatı ifade etmektedir.

Sonuç olarak özgürlük kavramı insan hak ve hürriyetlerini kapsayan bir ifade olmadığı için tam olarak insanları ifade etmemektedir. Hürriyet kavramı ise akıllı ve şuurlu insanın akıl ve iradesini de kapsadığı için insan hak ve hürriyetlerini ifade eden bir terimdir. İnsan için bu terimin kullanılması daha uygundur.