ittifakta Kuvvet var
Ehl-i hak, ittifaktaki hak kuvvetini düşünmediklerinden ve aramadıklarından, haksız ve muzır bir netice olan ihtilâfa düşerler.
Ehl-i hidayetin ihtilâfı ve adem-i ittifakı zaalarından olmadığı gibi, ehl-i dalâletin kuvvetli ittifakı da kuvvetlerinden değildir. Belki ehl-i hidayetin ittifaksızlığı, iman-ı kâmilden gelen nokta-i istinad ve nokta-i istinaddan neş’et eden kuvvetten ileri geldiği gibi; ehl-i galet ve ehl-i dalâletin ittifakları, kalben nokta-i istinad bulmadıkları itibarıyla zaaf ve aczlerinden ileri gelmiştir. Çünkü zayılar ittifaka muhtaç oldukları için kuvvetli ittifak ederler. Kavîler, ihtiyacı tam hissetmediklerinden, ittifakları zayıftır. Aslanlar, tilkiler gibi ittifaka muhtaç olmadıkları için ferdî yaşıyorlar. Yabanî keçiler, kurtlardan muhafaza için, bir sürü teşkil ederler.
Demek zayıların cemiyeti ve şahs-ı manevîsi kavî olduğu gibi,
HÂŞİYE kavîlerin cemiyeti ve şahs-ı manevîsi ise zayıftır. Bu sırra bir işaret-i
lâtîfe ve zarif bir nükte-i Kur’âniyedir ki, ferman etmiş: “Şehirdeki birtakım kadınlar dedi: ...” [Yusuf Sûresi: 30.] Müenneslerin cemaatine, iki katlı müennes olduğu halde, müzekker fiili olan “Kàle” [Dedi] buyurması; hem “Kàleti’l-a’râbü” [Bedevîlerden bazıları, ‘iman ettik’ dediler” meali ile başlayan, Hucurat Sûresinin 14.
âyeti.] buyurmakla, müzekkerlerin cemaatine, müennes fiili olan “Kàlet” [Dedi] tabiriyle, lâtîfâne işaret ediyor ki: Zayıf ve halim ve yumuşak kadınların cemiyeti kuvvetleşir, sertlik ve şiddet kesb edip bir nevi reculiyet kazanır. Müzekker fiilini iktiza ettiğinden, “Ve kàle nisvetün” [Kadınlar dedi] tabiriyle, gayet güzel düşmüş. Erkekler ise, hususan bedevî Arap olsa, kuvvetlerine güvendikleri için, cemiyetleri zayıf olup, hem ihtiyatkârlık, hem yumuşaklık vaziyetini aldığından, bir nevi kadınlık hasiyeti takındıkları için, müennes fiilini iktiza ettiğinden, “Kàleti’l-a’râbü” müennes fiiliyle tabiri tam yerindedir.
Evet, ehl-i hak, gayet kuvvetli bir nokta-i istinad olan iman-ı billâhtan gelen tevekkül ve teslimle, başkalara arz-ı ihtiyaç edip muavenet ve yardımlarını istemez. İstese de gayet fedakârane yapışmaz. Ehl-i dünya, dünya işlerinde hakikî nokta-i istinadlarından galet ettiklerinden, zaaf ve acze düşüp, şiddetli bir surette yardımcılara ihtiyacını hisseder; samimâne, belki fedakârâne ittifak ederler.
İşte, ehl-i hak, ittifaktaki hak kuvvetini düşünmediklerinden ve aramadıklarından, haksız ve muzır bir netice olan ihtilâfa düşerler. Haksız ehl-i dalâlet ise, ittifaktaki kuvveti, aczleri vasıtasıyla hissettiklerinden, gayet mühim bir vesile-i makàsıd olan ittifakı elde etmişler.
İşte, ehl-i hakkın bu haksız ihtilâf marazının merhemi ve ilâcı,“İhtilâfa düşmeyin; sonra cesaretiniz kırılır, kuvvetiniz de elden gider.” [Enfal Sûresi: 46.] âyetindeki şiddetli nehy-i İlâhî, “Birbirinizle iyilik ve takvada yardımlaşın...” [Mâide Sûresi: 2.] âyetinde, hayat-ı içtimaiyece gayet hikmetli emr-i İlâhîyi düstur-u hareket etmek; ve ihtilâfın İslâmiyete ne derece zararlı olduğunu ve ehl-i dalâletin ehl-i hakka galebesini ne derece teshil ettiğini düşünüp, kemal-i zaaf ve acz ile, o ehl-i hakkın kafilesine fedakârane, samimâne iltihak etmektir, şahsiyetini unutmakla riya ve tasannudan kurtulup ihlâsı elde etmektir.
HÂŞİYE: Avrupa komiteleri içinde en şiddetlisi ve en tesirlisi ve bir cihette en kuvvetlisi, cins-i lâtif ve zayıf ve nazik olan kadınların Amerika’daki Hukuk ve Hürriyet-i Nisvan Komitesi olduğu, hem milletler içinde az ve zayıf olan Ermenilerin komitesi, gösterdikleri kuvvetli fedakârane vaziyetle bu müddeamızı teyid ediyor.