Somali-kenya ilişkileri ve Katar’ın arabuluculuğu

Somali ile Kenya bir süredir muhtelif sorunlar yaşıyorlar. Bunlar başlıca Somali’deki iç savaştan dolayı Kenya’ya göç eden mülteciler ve deniz sınırı anlaşmazlığı şeklinde sıralanıyor.

Somali’de 1990’dan bu yana devam eden iç karışıklıklar ve çatışmalar sebebiyle yerlerini terk etmek zorunda kalan yüz binlerce mülteci Kenya’da bulunuyor. Kenya 1 Nisan 2021’de 500 bin Somalili’nin kaldığı Dadaab ve Kakuma mülteci kamplarını kapatacağını bildirmesi, iki ülke arasındaki ilişkileri gerginleştirmişti. Kenya, kampların getirdiği malî ve sosyal yükleri daha fazla taşıyamayacağını belirterek, BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’ne durumu aktararak 14 günlük süre verdi. Kenya böylece mültecileri Somali sınırına taşımayı planlıyor. Bununla birlikte Kenya hükümeti, kamplardaki Somali merkezli El-shabab örgütünün militanlarıyla bağlantılı kişilerin terör olaylarına karışmasını, ulusal güvenliğine tehdit algılıyor. Birde Kenya’nın tehdit algılamasından dolayı, El-shabab örgütüne karşı bir tampon bölge oluşturmak amacıyla Somali’nin güneyinde konuşlanmış yaklaşık 4 bin askeri de mevcut.

İki ülke yıllardır deniz sınır anlaşmazlığı içindeler. Her iki taraf da kendi çizdikleri deniz sınırını doğru kabul etmekte ve anlaşmazlık içinde olunan deniz sınır bölgesinin petrol zengini sular olduğu iddia ediliyor. Sorun Uluslararası Adalet Divanı’nın (UAD) gündeminde. Somali hükümeti, Kenya’nın Uad’nin deniz sınırı anlaşmazlığının görüşülmesini dördüncü defa ertelenmesi talebini reddetti. Somali Eformasyon Bakanı Osman Dubbe, “Somali’nin, Bm’nin Lahey merkezli yargı organının duruşmayı daha fazla ertelemesini artık kabul etmeyeceğini söyleyerek, Kenya’yı duruşmadan kaçmakla suçladı. Yakın geçmişte Kenya, UAD için bir Avukat ekibi meydana getirecekti. Ancak Covid-19 salgını Kenya’nın ekonomisini olumsuz etkileyerek, Avukat ekibini oluşturamadı. Şimdi Kenya, duruşmayı ertelemeye çalışıyor. Birde Kenya hazırladığı bir haritayı UAD’YE sunmak için zaman kazanma amacında” olduğunu belirtiyor.

Seçimlerin yapılamaması da Somali’deki istikrarsızlığı ve çatışmaları derinleştiriyor. Özellikle El-shabab örgütünün komutanlarının idam cezasına çarptırılması, bir anlamda Kenya’ya pozitif sinyal biçiminde değerlendiriliyor. Aslında Elshabab’ın ileri gelenlerine idam cezasını veren, Somali’nin kuzeyindeki yarı özerk Puntland eyaleti Mahkemesi Başkanı Albay Ali Shire’dir. Shire yakalanan El-shabab komutanları Muhammed Hashi Mumin (Abu Dayib), Abdülkadir Ahmed Ummal (Ebu Abdullah), Muhammed Ali Avke (Jeri), Muhammed Abdullah Ayanle (Abbeyle) ve Kasım Jaylani El-turabi’nin hükümet yetkililerini hedef alan saldırılar düzenlemekten suçlu bulunduklarını aktardı. İdam cezası verilenlerin itiraz etmek için 30 gün süreleri bulunuyor.

Somali Enformasyon Bakan Yardımcısı Abdirahman Yusuf El-adala, 6 Mayıs 2021 günü Mogadişu’da yaptığı basın toplantısında “geçtiğimiz yıl kopmaya başlayan Somali-kenya diplomatik ilişkilerinin düzeldiğini, iyi komşuluk çıkarlarına uygun bir şekilde Somali-kenya dostane ilişkilerin yeniden kurulduğunu” beyan etti. El-adala ayrıca“ilişkiler egemenlik ve toprak bütünlüğüne karşılıklı saygı, içişlerine karışmama, eşitlik, karşılıklı yarar ve barış içinde birlikte yaşama ilkelerine dayanıyor” dedi.

Somali ve Kenya arabuluculuğunu Katar Şeyhi Tamim bin Hamad El-thani’nin atadığı Dr. Mutlaq bin Majid El-kahtani olduğu belirtiliyor. Elkahtani, Katar’ın Terörle Mücadele ve Anlaşmazlıkların Çözümünde Arabuluculuk Elçisi göreviyle biliniyor.

El-kahtani 1 Mayıstan bu yana bölgede görüşmeler yapıyor. El-kahtani, Kenya Cumhurbaşkanı Uhuru Kenyatta, Somali Başbakanı Muhammed Hüseyin Roble ve Somalili muhalefet gruplarının liderleriyle bir araya gelerek çalışmalarını tamamladı. Diğer taraftan El-kahtani, Somaliland devlet merkezi Hargeisa’da Muse Bihi Abdi ile de bölgesel sorunlar hakkında görüştü.

Somali ve Kenya ilişkileri 15 Aralık 2020’de tamamen kopmuştu. Kenya Şubat 2019’da Mogadişi Büyükelçisi’ni geri çağırmış ve iki ülke arasında dâvâ Uad’nda 2014’ten beri görülüyor.

Yine iki ülke ilişkilerinin düzeltilmesinde mimar olarak, Katar öne çıkmıştır. Bir süredir Çin’in Afrika’ya olan ilgisi biliniyor. Şimdi de Katar’ın bölgeye yönelik ilgisi ortaya çıktı. Körfez ülkelerinin karbon kaynaklarına dayalı ekonomiden çıkış yolu aradıkları aşikâr. Dolayısıyla Afrika’daki istikrar, Katar’ın bölge ile yaptığı veya yapacağı ticaret için önem arz ediyor.