Yaptığın işin, sonunu düşün

Rahmetli Ernail Kantar Hoca’nın sıklıkla kullandığı bu sözü, ben de bugün makale konusu yapmak istedim. “Yaptığın işin, sonunu düşün.” Evet, insan yaptığı veya yapacağı bir işin sonunu düşünse, ona göre o işi yapsa, bir çok hata ve yanlışlar baştan önlenebilir. Bir çok zarar ve ziyanlara, maddi ve manevi kayıplara mâni olmak mümkün olabilir. Bugün hapishanelere düşen, hastanelerde yatmak zorunda kalan insanların bir çoğu, sonunu düşünmeden yaptıkları fiilleri yüzünden o durumlara düşmüşlerdir. Bir anlık öfke ile kalkan, sonucunu düşünmeden hareket eden bir kimse, kendine veya başkasına zarar verebilir, hatta bir cinayet işleyebilir. Ondan sonra da ne kadar dövünse, pişman olsa, iş işten geçmiş olur.

İnsan, ağzından çıkan her kelimeye ve ağzına giren her lokmaya dikkat etmek zorundadır. Düşünmeden söylenen bir sözün, çok ağır bedelleri olabilir. Toplumdaki huzursuzluğun, çatışmanın, kutuplaşmanın sebeplerinden birisi de, düşünce süzgecinden geçmeden söylenen sözlerdir. Sözün nereye varacağını, neticesinde neler olabileceğini hesaba katmadan söylenen bir söz, iki dostun arasını açabileceği gibi, komşu ve akrabaları da bir birine düşürebilir. Hatta aile yuvasının yıkılmasına sebep olabilir. Bir devlet yetkilisinin ağzından çıkan yanlış bir söz, başka bir ülke ile savaşa bile yol açabilir.

Düşünmeden ağza alınan bir lokma, eğer haram bir lokma ise, çok acı neticeler verebilir. Evvela, kul hakkı yemek olur ki, hakkı yenen herkesle helalleşmek icab eder. Eğer kamu hakkından bir şey yenmişse, o milletin tamamından helallik almak gerekecektir. Bunun da mümkün olmadığı açıktır. Ahirette o hesap mutlaka görülecektir. Şimdi insana çok uzak gibi görünen ahiret, haşir, mizan, gibi hesap günü, bir gün mutlaka gelecektir. “Külli âtin karîb” (bütün gelecekler yakındır) kaidesine göre, bugün çok uzak görünen zaman geldiğinde, hiç de uzak olmadığı anlaşılacaktır. İşte o zaman, dünyada iken düşünmeden yaptığımız bir davranışın hesabı orada sorulacaktır. İnsan, yaptıklarının bir gün mutlaka hesabının sorulacağını, bu dünyada olmazsa, ahiret âleminde hesap vereceğini düşünse, harama el uzatabilir mi?

Akıl, insana verilen en büyük nimetlerden birisidir. Hatta, aklı olmayanlar, dinî vecibelerden de muaf tutulmuştur. Peygamber Efendimiz (asm),“aklı olmayanın dini de yoktur” buyurmuştur. (Tirmizi) Bu kadar kıymetli bir nimetten ne kadar istifade ediyoruz? Aklımızı yeteri kadar kullanabiliyor muyuz?

Aklı kullanmanın yolu, düşünceden geçer. Düşünen insan aklını kullanıyor demektir. Onun için bazı filozolar, “insan düşünen bir hayvandır” demişler. İslam anlayışında, insanın hayvanla kıyaslanması mümkün olmadığından, biz böyle bir ifadeyi uygun görmüyoruz. Kur’an-ı Kerimde aklı kullanmanın ve düşünmenin önemi üzerinde durulmuş, bir çok ayetlerde, “düşünmez misiniz, akletmez misiniz” şeklinde, insanlar ikaz edilmişlerdir.

Yaptığımız her işi düşünerek, ölçerek, tartarak, neticesinin neler olabileceğini hesaba katarak yaparsak, hem kendimizi, hem çevremizi bir çok zarar ve ziyanlardan koruyabiliriz.