Hürriyet, İslâmiyetin bahtının miahıdır

Suâl: “Pekâlâ, kabul ettik ki hürriyet iyidir, güzeldir. Fakat şu Rum ve Ermenilerin hürriyeti çirkin görünüyor, bizi düşündürür. Reyin nedir?”

Cevap: Evvelâ: Onların hürriyeti, onlara zulmetmemek ve rahat bırakmaktır. Bu ise şer’îdir, bundan fazlası sizin fenalığınıza, divaneliğinize karşı bir tecavüzleridir, cehaletinizden bir istifadeleridir.

Sâniyen: Farz ediniz ki hürriyetleri bildiğiniz gibi size fena olsun. Lâkin yine biz ehl-i İslâm zararlı değiliz. Çünkü içimizdeki Ermeniler üç milyon olmadığı gibi gayr-i müslimler dahi on milyon yoktur.

Halbuki bizim milletimiz ve ebedî kardeşlerimiz üç yüz milyondan ziyade iken, bunlar üç müthiş kayd-ı istibdat ile mukayyed olup ecnebîlerin istibdad-ı manevîlerinin taht-ı esaretlerinde eziliyor. İşte hürriyetimizin bir şubesi olan gayr-i müslimlerin hürriyeti, bizim umum milletimizin hürriyetinin rüşvetidir. Ve o müthiş istibdad-ı manevînin dâfiidir ve o kayıtların anahtarıdır ve ecnebîlerin bizim dûşümüze çöktürdükleri müthiş istibdad-ı manevînin râfiidir.

Evet, Osmanlıların hürriyeti, koca Asya tâliinin keşşafıdır, İslâmiyetin bahtının miftahıdır, ittihad-ı İslâm surunun temelidir.

Suâl: “Nedir o üç kayıt ki, istibdad-ı manevî onunla âlem-i İslâmiyeti kaydetmiştir?”

Cevap: Meselâ, Rus hükûmetinin istibdadı bir kayıttır. Rus milletinin tahakkümü de diğer bir kayıttır. Âdât-ı küfriye ve zalimânelerinin tagallübü de üçüncü bir kayıttır. İngiliz hükûmeti, gerçi zâhiren müstebit değilse de milleti mütehakkimedir, âdâtı dahi mütegallibedir. İşte size Hindistan bir bürhan ve Mısır yarı bürhandır. Binaenaleyh milletimiz ya üç veya bir buçuk kayıt ile mukayyeddir. Buna mukabil, bizim gayr-i müslimlerin ayaklarında yalnız bir yalancı kaydımız vardı. Ona bedelen çok nazlarını çektiğimiz gibi onlar neslen ve serveten ziyadeleştiler; biz bir nevi hizmetkârlık olan memuriyet ve askerlik cihetiyle servet ve nesilce aşağıya yuvarlandık. Bence onlar eskiden beri hürdüler. Zira fikr-i milliyet hürriyetin pederidir. Yine esir Ekrad ve Etrak idi. İşte o yalancı kaydı, üç veya on milyonun ayağında açıyoruz; tâ ki üç kayıt ile mukayyed üç yüz milyon İslâm’ın hürriyetine meydan açılsın. Elbette âcilen üçü veren, êcilen üç yüzü kazanan hasaret etmiyor.

Eski Said Dönemi Eserleri, Münazarat, s. 179-180

evet, Osmanlıların hürriyeti, koca asya tâliinin keşşafıdır, islâmiyetin bahtının miftahıdır, ittihad-ı islâm surunun temelidir.