Irak’ta parlamento baskını

Irak’ta Şii lider Mukteda Sadr’ın taraftarları 27 Temmuz 2022’de Bağdat’ın yüksek güvenlikli Yeşil Bölgesi’ne girerek Parlamento’yu bastılar. Sadr yanlılarının Parlamento’yu basmalarının nedeni, İran yanlısı siyasi grup Koordinasyon Çerçevesi’nden Muhammed El-sudani’nin Başbakanlığa aday gösterilmesidir. Sadr yanlıları, 30 Temmuz 2022’de ikinci defa Parlamento’yu basarak oturma eylemine başladılar.

Bağdat’ta El-sudani karşıtı protestolar, yüksek sıcaklığa rağmen sürüyor. Irak’ta 2003’teki ABD işgali sonrasında 5. Parlamento seçimleri 10 Ekim 2021’de yapıldı. Sonuçlara göre Şii Sadr Hareketi 73 temsilci ile 329 sandalyeli Parlamento’da birinci oldu. Böylece Sadr Hareketi, İran destekli Şii unsurları geride bırakmıştı.

Ancak ülkede 10 Ekim 2021 seçimlerinden beri hükümet kurulamaması siyasî krizi derinleştirmektedir. Çünkü hiçbir siyasî unsurun sandalye sayısı tek başına hükümet kurmaya yetmiyor. Petrol zengini/üreticisi Irak’ta yükselen petrol fiyatları ve sosyo-ekonomik istikrarsızlık toplumsal huzursuzluğa yol açmaktadır. Buna bir de Parlamento baskını eklenince, ülkedeki dinî/mezhebî ve toplumsal/etnik fay hatlarının harekete geçeceğinden endişe ediliyor.

Zaten seçimler, Ekim 2019 ve Şubat 2020’de gerçekleştirilen gösteriler ve “Bir Milyon Adam Yürüyüşü” ardından yapılmıştı. Muhtelif toplumsal kesimlerin protestolarının gündeminde yolsuzluk, yoksulluk, yoksunluk, gelir dağılımı adaletsizliği, işsizlik, altyapı sorunu vb. sosyoekonomik yetersizlikler ile ABD ve ülkedeki diğer yabancı güçlerin varlığından duyulan rahatsızlık, içişlerine müdahale ettiği iddiasıyla İran’a karşı öfke vardı. Seçmenlerin 10 Ekim’de seçimlere katılımındaki düşüş, toplumun ülkesi adına gelecek kaygısı taşıdığının işaretiydi.

Parlamento’da 73 sandalyeyle en büyük grup Sadr Hareketi, neredeyse 10 aydır hükümet kurulamaması üzerine, siyasî çıkmazı kırmak için 12 Haziran 2022’de topluca istifa ettiler. Fakat istifa edenlerin yerine, seçimlerde en yüksek oyu alan ikinci sıradaki adaylardan 64’ü, 23 Haziran 2022’de yemin ederek Milletvekilliğine başladılar. Milletvekilliğine yeni başlayanlardan 40’ının, İran yanlısı Koordinasyon Çerçevesi’ne katılması ve henüz resmi rakamlar açıklanmamasına rağmen Parlamento’da İran destekli siyasî yapının yaklaşık 130 sandalyeye ulaştığı ihtimaldir. Dolayısıyla bu vartada, toplu istifanın siyasî krizi daha da derinleştirdiği anlaşılıyor. Geçici Başbakan Mustafa El-kadhemi’nin yerine kimin geleceği hâlen belirsizliğini koruyor.

Sadr, başlangıçta Şii hasımlarını Koordinasyon Çerçevesi’nden muhalefete gönderecek bir çoğunluk hükümeti fikrini de desteklemişti. Ancak sonrasında istifalar, 15 Temmuz 2022’de Bağdat’ta 100 bin Sadr taraftarının hükümet kurma girişiminin yeniden canlandırmak için birlikte Cuma namazı kılarak güç gösterisi yapması ve Parlamento baskını gibi gelişmeler Irak’taki siyasî fay hatlarının kırılganlığını gösteriyor. Belki de Sadr’ın hatasını. Hatta 15 Temmuz Cuma namazında, Şeyh Mahmud El-jayashi’nin okuduğu hutbede Sadr’ın “hükümetin oluşumunda, güvenmediğimiz bazılarına emanet verilmesiyle zor bir yol ayrımındayız”cümlesine yer verildi. Bu cümle Sadr’ın, ciddi uzlaşma sağlanmadıkça geri adım atmayacağına işarettir.

Aslında Şiiliğin merkezi Irak’ta, yerli Şii hareket ile İran destekli Şiiler’in mücadelesi yaşanıyor.