İsveç’in NATO üyeliğinin onaylanması

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un 8 Kasım 2019’da “NATO’NUN beyin ölümü gerçekleşti” açıklamasının ardından, Rusya’nın 24 Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgaliyle birlikte, NATO’NUN önemi tekrar gündeme geldi. Bu amaçla Finlandiya ve İsveç’in 18 Mayıs 2022’de başladıkları NATO üyelik sürecinin en somut hâli, NATO’NUN 30 Haziran 2022’deki Madrid Zirvesi’nde belirginleşmişti. Finlandiya ve İsveç’in üyelikleri hususunda Türkiye’yle imzaladıkları Mutabakat, sürecin ana belgelerindendir.

Finlandiya ve İsveç’in üyelikleri, başta terör ve silah ambargosu olmak üzere Türkiye’nin hassasiyetlerine takıldı. Sürdürülen diplomatik çabaların ardından Finlandiya’nın ittifak üyeliği 4 Nisan 2023’te kabul edildi.

Kurban Bayramı’nın ikinci günü 28 Haziran 2023’te İsveç’in başşehri Stockholm’de bir caminin önünde Kur’an-ı Kerim’in yakılmasının, Litvanya’nın başşehri Vilnius’da 11-12 Temmuz 2023’te NATO’NUN yıllık zirve toplantısından önce gerçekleştirilmesi Türkiye ve İslam dünyası tarafından şiddetle kınanmıştı.

İsveç’in üyeliğinin de görüşüldüğü Vilnius Zirvesi öncesinde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Türkiye’nin AB üyelik sürecinin başlatılması halinde, İsveç’in de NATO üyelik görüşmelerine başlanacağı” mealindeki ifadesi önemliydi. Ancak bunu tam tersinden “İsveç NATO üyesi olmazsa, Türkiye de AB üyesi olmaz” şeklinde yorumlayanlarda olmuştu.

Vilnius’daki görüşmeler sonucunda “Türkiye’nin İsveç’in NATO üyeliğine ‘evet’ demediği, İsveç’in NATO üyeliğinin önünün açılmasına evet dediği ve bunun TBMM’DE karara bağlanacağı” ifade edilmişti.

Vilnius sonrasında, İsveç’in NATO üyeliğinin karara bağlanacağı TBMM toplantısında da, İkinci Körfez Savaşı’nda Türkiye topraklarından Abd’nin kara birliklerini sevk ederek Irak’a girmek talebini içeren Tezkere’nin TBMM tarafından 1 Mart 2003’teki gibi reddedileceğine yönelik tartışmalar yaşanmıştı. Hatta eski Bakanlardan Mustafa Varank “hayır” oyu vereceğini bildirmişti (Yen Asya, 15.07.2023).

Uzun süredir TBMM Dışişleri Komisyonu’nda görüşülen İsveç’in NATO üyeliğiyle ilgili düzenleme, 16 Aralık 2023’te Komisyon’da kabul edildi. Düzenleme “İsveç’in NATO’YA Katılımına İlişkin Protokolün Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Teklifi” başlığıyla 23 Ocak 2024 Salı günü TBMM’DE oylamaya katılan 346 milletvekilinden 287’sinin oylarıyla kabul edilerek yasalaştı. Oylamada teklife 55 milletvekili ret, 4 milletvekili de çekimser oy kullandılar. Remi Gazete’nin 25 Ocak 2024 tarihli Mükerrer nüshasında yayınlanan yasanın, ağırlıkta AKP ve Mhp’nin oylarıyla TBMM’DEN geçtiği belirtiliyor. Yani tezkere gibi reddedileceği tartışmaları da sonuçsuz kaldı.

Yasanın kabulü Batılı aktörlerin, Ukrayna’daki savaşta NATO üzerinden Rusya’ya baskı yapma politikalarındaki önemli bir eksiklik giderildi. Birde İsveç’in uzun süredir devam eden askerî tarafsızlığı da sona erdi.

İsveç’in de Türkiye’nin itirazlarını aşmak için “terörle mücadele yasalarını sertleştirdiği” daha önce kaydedilmişti. Ayrıca Türkiye’nin, Abd’nin F-16 savaş uçağı satışını onaylaması beklentileri arasında. Dolayısıyla zaman zaman gerginleşen Türkiye-abd’nin ilişkilerinin iyileşmesi birazda bu beklentiyle ilgili.

İsveç’in Türkiye’den sonra Macaristan’ın da onayını alması gerekiyor. Ancak Macaristan Başbakanı Viktor Orban’ın hem Ab’deki karar alma mekanizmalarında hem de Ukrayna savaşı sürecinde muhtelif politikalarda Avrupa’yı zorladığı unutulmamalı.

İsveç’le birlikte tüm İskandinav (Norveç 1949, Finlandiya 2023) ülkeleri NATO üyesidirler. Şimdi önemli olan NATO’NUN, Ukrayna’da Rusya karşısında ne kadar caydırıcı olacağı önem arz ediyor.