Halkta zayılayan şehidlik algısı hakkında 19
Ocak 2022’de yazdığım ve gazetemizde yayımlanan “Tarihten Destan Çıkarmak veya Ders Çıkarmak” yazısında, görev esnasında ölen iki asker hakkında “şehid oldu” değil de “vefat etti” ifadesi kullanmamdan sonra, ne cemaatimden ne de yakın çevremden hiç kimseden “Neden ‘şehit’ demedin?” gibi bir şey duymadım.
Aradan 5 gün geçince, Gaffar Okkan suikastının yıl dönümünde de Twitter’da çok fazla insan, “şehit edildi” yerine “katledildi” ifadesini kullandı. Bunlar arasında, muhalefetin önemli isimleri olmasına rağmen, iktidar medyası onlara neredeyse hiç yüklenmedi.
Şu da var ki, dinimizde fıkhen “hükmî şehid” hükmünde olanlar için toplumumuzda “şehid”lik söylemi dillendirilmesi gerekirken, çok dillendirilmiyor.
Bu vesilelerle, halk arasındaki şehidlik algısının, İslamî zeminden kaydığını daha iyi anladım. Birkaç maddeyle bir şeyler söylemek isterim:
1-Ülkemizde daimî olarak bir “iç düşman” imgesi olduğundan ve bu “düşman”ların zarar verdiği kişiler ve aileleri “şehitlik” payesiyle teselli edildiğinden, hatta avutulduğundan; halkın şehitlik algısı da, İslamî manadan ziyade, devletin dayattığı “düşman” kavramı ekseninde şekillenmiştir. Son yıllardaki AKP hükümetinin dostları da düşmanları da çok değiştiğinden, şehitlik mefhumu da çok başkalaşmıştır ve Akp’den evvelki itibarını da kaybetmiştir.
2-Ülkemizde şehitlik kavramının etkilendiği bir fikir akımı da Türk milliyetçiliğidir. Türk milliyetçiliği ideolojisi de son zamanlarda bölündüğünden ve tutarlılığını kaybettiğinden, (Doğu Türkistan meselesi gibi) ondan beslenen şehitlik mefhumu da aşınmıştır.
3-Şehitlik kavramının, zaten Türk milliyetçiliğinden değil; İslamiyet’ten beslenmesi gerekirdi. Toplumdaki İslamî bakış açısı zayılayınca ve sekülerleşme arttıkça, şehitlik mefhumundaki o ruh da zayılamıştır.
4-Gariptir ki, toplumda yanlış telaffuz edilen birçok İslamî mefhumun doğru telaffuzu için nasihatlar verilmesine rağmen, “şehid” kelimesinin “şehit” diye telaffuz edilmesini kafaya takan pek yoktur. Kelimenin sonundaki “d” harfinin “t” olmasının bu kadar kanıksanması da, kelimenin âdeta Türkçeleşmiş olmasının –ki İslamî terimler Türkçeleşemez, orijinal kalmalıdır– ve manasının da “dinî”likten çıkıp “millî” mahiyete –bu da nasıl bir millîlikse– bürünmüş olmasının bir göstergesidir.
5-Eskiden, sınır hattında çatışan askerler genellikle, zorunlu askerlik kapsamında alınan rütbesizlerdi. Şu an ise genellikle, çok dolgun maaşla, rütbeliler sınıra çatışmaya gönderilmektedirler. Halk da onların dolgun maaşlı olduklarını ve çatışma bölgesi dışında görevlendirildiklerinde de dolgun maaşlı olduklarını bildiği için, eskideki gibi, acıma duygusu hissedememektedir.
6-Erkekler, zorunlu askerlikleri esnasında özellikle rütbelilerden gördükleri hukuksuzlukları, gayri islâmîlikleri, eskiden fazla sorgulamıyordu. Şimdi ise bu durum değişmiştir. Askerlik kurumuna karşı olan soğuma, o kurum için canını veren kişilere ilginin azalmasını da netice vermiştir.