Yolsuzluğun ağırfaturası
Yolsuzlukla mücadelede dünyanın önde gelen sivil toplum kuruluşlarından olan ve 100’ün üzerinde ülkede faaliyet gösteren Uluslararası Şeffalık Örgütü (Transparency International), 1995’ten bu yana her yıl yayınladığı Yolsuzluk Algı Endeksi sonuçlarını kamuoyuyla paylaşmış.
‘2023 Yolsuzluk Algı Endeksi’nde Türkiye, 34 puanla 180 ülke arasından 115. sırada yer almış. 36 puan aldığı 2022 endeksine kıyasla bu sene 2 puan daha kaybeden Türkiye, ülke sıralamasında da 14 sıra gerilemiş.
2023 sonuçları, çoğu ülkenin on yılı aşkın bir süredir kamu sektöründeki yolsuzlukla mücadelede çok az veya hiç ilerleme kaydetmediğini ortaya koymuş. Ülkelerin üçte ikisinden fazlası 100 üzerinden 50 puanın altında kalmış. Dünya nüfusunun yüzde 80’inden fazlası, 2023 puanları, küresel ortalama olan 43’ün altında olan ülkelerde yaşıyormuş. Bu durum, hükümetlerin yolsuzluğu durdurmakta büyük ölçüde başarısız veya isteksiz oldukları şeklinde yorumlanmış. (dw.com, 30 Ocak 2024)
Başka pek çok rapor ve araştırmalara itiraz edenler muhtemelen bu ‘endeks’e de itiraz edecekler. Hatta, “Kim bunlar? Ne hakla bizimle ilgili araştırma yayınlıyorlar? Bu araştırmalar bizi bağlamaz. Dünya bizi kıskanıyor” diyenler de çıkacaktır. Fakat ortada bir gerçek var: Ülkemizdeki yolsuzluk iddiaları ciddi olarak araştırılıp gerçekler ortaya konulamıyor. Ayrıca, başta ihaleler olmak üzere ‘şeffaf’ olması gereken pek çok iş; gizli ve şeffaf olmayan şekilde yürütülüyor. Mevcut halde bilhassa büyük ihalelerin açık ve şeffaf olduğunu kim söyleyebilir? Milyar dolarlık ihalelerin belli başlı iş adamlarına verildiği inkar edilebilir mi? İşleyen bu sisteme ‘açık, şeffaf ve adaletli’ denilebilir mi?
Peki, adil ve şeffaf olmayan işlerin ağır faturasını kim ödüyor? Olması gerekenden çok daha pahalıya ihale edilen herhangi bir işten dolayı hesap sorular bir idareci, bir siyasetçi ya da bir iş adamı hatırlıyor muyuz? Her ne kadar “Rüşvetin belgesi olmaz” denilse de günümüz şartlarında pek belge de dikkate alınmıyor. Zaten iktidarın en savunmasız yönü de bu akçalı işler ve ihaleler değil mi? Bu noktada bir hata ve bir problem olmamış olsa ihale kanunu yaklaşık 200 defe değiştirilir miydi? Şaka gibi geliyor ama ülkemiz bu konuda da bir rekoru elinde bulunduruyor olsa gerek. Aynı iktidar döneminde ihale kanunu 200 defa değil, 18 defa değişmiş olsa bile bu bir zaaf, bir problem değil mi?
Türkiye’deki yolsuzluğun asıl sorumlusu iktidar olmakla beraber; bu yolsuzluğa itiraz etmeyen, konuyu gündeme taşımayan herkes de kısmen sorumludur. Başta sivil toplum kuruluşları olmak üzere ‘iyilik için’ yola çıktıklarını ilan eden kuruluşlar yolsuzluk yapanlara hiç değilse ‘buğz’ etmez? Meşhur hukukçular, ‘kanaat öncüleri’ niçin bu meselede fikir beyan etmeyip; idarecileri ‘hakka, hukuka ve adalet’e davet etmez?
Netice olarak yolsuzluk, yoksulluğa yol açıyor ve ortaya çıkan büyük faturayı da ‘fakir fukara’ millet ödüyor. Yazıktır, günahtır, ziyandır...