TICARETTE AHLAK ÖLDÜ MÜ?

Bediüzzaman Said Nursi Hazretleri, bizi yani “İslam alemi”ni maddi cihetle “Ortaçağ”da bırakan hastalıkları sayarken “Sıdkın hayat-ı içtimaiye-i siyasiyede ölmesi”ni de zikreder. (Hutbe-i Şamiye, Arabi Hutbe-i Şamiye Eserinin Tercümesi, s. 27)

“Doğruluk”öldüğünde başka ne hayatta kalabilir ki? Sosyal ve siyasi hayatta “doğruluk” olmadan “Büyük ve huzurlu Türkiye”hedeine ulaşılabilir mi?

Sıdkın, yani doğruluğun ticaret hayatında öldüğünü ekseriyet ifade ediyor. Pek çok hadise bu probleme işaret ettiği halde başta ilahiyatçılar olmak üzere Türkiye’yi idare edenler bu hastalığı olması gerektiği şekliyle tedavi edebilmiş değil. Belki daha da vahimi, sanki böyle bir hastalık, sanki böyle bir problem yokmuş gibi davranılıyor. Acaba bu hususları hatırlatan bir‘hutbe’en son ne zaman okundu? Bu konuların tartışıldığı “oturum” hangi devlet ya da özel TV kanallarında yer aldı? Hangi siyasetçi ya da idareci “ticari ahlak” üzerine yorum yapıp vaatlerde bulundu? Bu mesele yeteri kadar gündemi meşgul etmediğine göre ikinci ya da üçüncü planda kalmış olmuyor mu?

Geçen gün yaşadığımız bir hadise “ticarî ahlak” meselesini yeniden düşünmek icap ettiğini hatırlattı. Herkesin başına gelebileceği üzere, bizim de kombimiz bozuldu. Kış günü, ertelememeye imkân yok. Garanti süresi bittiği için hemen ‘özel servis’i aradık ve kombinin arıza ikazı verdiğini aktarıp tamir için iyat aldık. Gün içinde tamirci geldi, baktı etti ve‘ana kart’ın değişeceğini söyledi. Zaten önceden de bunu ifade etmiş ve iyat vermişti. Neyse, kart değiştirildi fakat yerine takılan kartın ‘yeni’ olmadığı gibi bir şüphe içimizi kemirdi. Usta çırağına, “Çıkan (değişen, eski) kartı da kutuya koy” deyince “Niçin arızalı kartı alıyorsunuz ki” diye itiraz ettik. “Bunlar geri dönüşüme gidiyor. Biz ‘ikinci el parça’ takıyoruz” demez mi? “İyi de bunu niçin en başta söylemiyorsunuz? Biz haklı olarak sıfır, yeni, kullanılmamış kart takılacağını tahmin düşündük” deyince “merkez”i arayıp telefonu bana uzattı. Merkezdeki usta ya da patron, “Abi bu parçanın iyatı çok pahalı. Biz size ikinci el parça iyatı verdik. Ama yoğunluktan bunu size söyleyemedik. Kusura bakmayın vs.” diyerek mazaretleri sıralamaya çalıştı. Biz de “Böyle bir uygulamanın dünyada örneği var mı? Baştan söylenmeden‘ikinci el parça’ takmanın ticari ahlaka uyup uymadığını sorgulayan bir iki söz sarf ettik ve konuştuğumuz üzere ücreti ödedik ve ustalar selametle gitti.

Aradan biraz zaman geçince özel servisin ‘patron’u tekrar aradı ve özür beyan eden sözler sarf etti. “Aklınıza bir şey geçmesin. Size söylemeye unuttuk. Bu parçanın yenisi çok pahalı. İkinci el parça taktığımız halde çok az para kazandık vs.” diye özür ve helallik beyanlarını sıraladı.

Bu çok küçük misal bile ticari hayatta doğruluk ve dürüstlükten çok uzaklaştığımızı göstermez mi? Böyle durumlarda vatandaşın hakkını, hukukunu savunacak bir sistem var mı?“tamir Kafe”leri savunan ve bozulan eşyaların yenisini almak yerine mümkün olduğu kadar tamir edilmesini isteyenler olarak icap ettiğinde‘üçüncü el parça’ya da razıyız. Ama yeni parça niyetine kullanılmış parça ile yanıltılmamıza itiraz ediyoruz vesselam.