ALıŞKANLıK TELINDE ADALET UÇURTMASı

“Para almak için adam asmıyorum, adam astığım için para alıyorum…” u sözler, Şair Nefi ve Sultan İbrahim gibi meşhur zatların dahi kellesini almış olan Cellat Kara Ali’ye ait.

Cellatlık, Osmanlı’da pek sevilmeyen ve tercih edilmeyen bir meslek imiş. Devirlerinin infaz memuru olan cellatlar, genellikle Hırvatlardan ve Çingenelerden(!) seçilirmiş.

Cellatlar vazifelerini ifa ederken, merhamet ve kin gibi şahsi hislerini işlerine karıştırmamak için, idam mahkumlarının kim olduğunu, ne suç işlediğini bilmek istemezlermiş.

“Can almak” gibi korkunç bir eylemi devamlı tekrarlayan cellatlar için adam öldürmek bir süre sonra sıradan hale gelir, kalplerindeki şefkat ve merhamet duygusu da körelmeye başlarmış.

Rivayet o ki cellatlar hepten insanlığını kaybetmesinler, kalpleri kararmasın diye Osmanlı’da, belirli bir süre cellatlık yapanlar vazifeden azledilir, onlara latifelerinin yeniden canlanması için, çiçekçilik, sakalık gibi yeni görevler verilirmiş.

İdam mahkumularının akıbetleri hakkında söz söyleme hakkı olmayan, yalnızca kendilerine verilen görevi yerine getirmekle yükümlü cellatların dahi insaniyetleri düşünülüyor ise sanıkların hayatları üzerine söz söyleyen hâkimlerin

Binsaniyetleri evleviyetle düşünülmeli. Çünkü celladın insaniyeti belki yalnızca şahsıyla ilgiliyken hâkimin insaniyeti doğrudan adaleti ilgilendirir. Bu yüzden daha mühimdir. Hakimler için de Osmanlı’dan örnek bekliyorsanız, yanıldınız. Misali güncelden verelim.

Türk hukukunda; ilk derece mahkemesi, İstinaf mahkemesi ve Yargıtay olmak üzere üç basamaklı bir muhakeme sistemi var.

Miktara ve konuya göre üçüncü basamağı göremeden kesinleşen davalar olsa da davaların ekserisi üçüncü basamağı yani Yargıtay’ı görüyor. Çünkü ülkemizde ilk iki basamakta hakkın yerini bulması nadiren gerçekleşiyor.

Yargıtay’da ise davaların konularına göre bir iş bölümü yapılmış. Ceza davaları için örnek verecek olursak; Yargıtay 1. Ceza Dairesi; “kasten öldürme” ve “kasten yaralama” suçlarıyla ilgili davalara bakarken, 3. Ceza Dairesi,“terör davalarında”, 9. Ceza Dairesi ise “cinsel” suçlarda vazifeli.

Bu ihtisaslaşma ilk bakışta faydalı gibi görünse de uygulamada bazı handikaplara sebep oluyor.

Beş kişilik bir heyet düşünelim. Yüksek hakimlik kariyeri sürecince hep aynı türden davalara bakan bu heyetteki üyeler, bir süre sonra tabiri caizse makineleşiyorlar.

Baktıkları aynı türden davalar için belli başlı kriterler belirleyen bu hakimler, önlerine gelen her dosyayı bu kritierler eşliğinde, dar bir çerçeveden değerlendiriyor.

Bu ise ezbere karar verme, peşin hüküm, dosyayı yeterince okumama, özensizlik gibi istenmeyen neticeler verdiği gibi “zaten en iyi biz biliyoruz” zihniyetindeki üyelerin kendilerini geliştirmesine de mani oluyor.

Adalet incinmesin ve dahi mahkemeler cellatlaşmasınlar diye, Adalet Bakanlığı, Meclis ve HSK’YA teklifimiz şu:

Belirli aralıklarla Yargıtay üyelerinin daireleri değişsin. Üyeler, meslek hayatları boyunca hep aynı dairede kalıp, hep aynı dava türleriyle ilgilenmesin.

“Zaten en iyi bildiğimiz şey”demesinler diye her seferinde önlerindeki dosya ve dava türü değişsin ki biliyoruz demeleri için devamlı okumaları ve tahkik etmeleri gereksin. Ve adalet ağır ağır ölmesin.

“Ağır ağır ölür alışkanlığının kölesi olanlar, Her gün aynı yoldan yürüyenler, Yürüyüş biçimini hiç değiştirmeyenler, Giysilerinin rengini değiştirmeye yeltenmeyenler,

Tanımadıklarıyla konuşmayanlar, Deneyelim ve kaçınalım küçük dozdaki ölümlerden…”